۲-۲- مشخصات خاک محل اجرای آزمایش
بافت خاک مزرعه لومی بود. خاک سطحی دارای ۱۵ تا ۳۵ درصد سنگ و یا سنگریزه است و از عمق ۲۵ تا ۵۰ سانتیمتری به بعد مواد آهکی نیز مشاهده میشود. قابلیت نفوذ این خاکها سریع بوده و زهکشی آن طبیعی و مناسب میباشد (مذاکرهی حضوری با کارشناس آب و خاک مدیریت جهاد کشاورزی شهرستان سراب).
۲- ۳- ویژگی رقم مورد مطالعه
در این آزمایش از سیبزمینی رقم آگریا استفاده شد. رقم آگریا از تلاقی بین (Quarta × Semlo) اصلاح شده است و در سال ۱۹۹۷ میلادی در کانادا گواهینامهای به شماره ۴۵۷۷ را دریافت کرد. از نظر رسیدگی متوسط تا دیررس میباشد. واریتهای با ارتفاع بلند، رشد سریع و گسترده، ساقه های کلفت و ایستاده با برگهای درشت و سبز تیره، گلآذین درشت با رنگ سفید، غنچههای گل پایا و بدون رنگیزه میباشد. غدهها بیضی شکل و دراز با پوست زرد کمرنگ و صاف و گوشت زرد تیره و چشمهای سطحی میباشد. آگریا رقمی با عملکرد بالا میباشد. غدههای درشت تا خیلی درشت با ظاهری جذاب و با حساسیت اندک نسبت به کبودشدگی داخلی و دارای دورمانسی طولانی میباشد. غدههای آگریا در مقابل صدمات مکانیکی مقاوم بوده و پوکی میانی غده در آن دیده نمیشود.
۲-۴- عملیات زراعی و مواد آزمایشی
زمین محل اجرای آزمایش سال قبل زیر کشت گندم بود. عملیات شخم پاییزه در پاییز سال ۱۳۸۶ با بهره گرفتن از تراکتور و گاوآهن برگردان دو بار به صورت عمود بر هم به منظور خرد و نرم کردن کلوخهها طبق عرف منطقه انجام گرفت. بعد از شخم زدن زمین مقدار ۱۵۰ کیلوگرم در هکتار کود سوپر فسفات و ۱۰۰ کیلوگرم کود پتاسیم در هکتار به طور یکنواخت در پاییز استفاده شد. سپس عملیات فاروکشی توسط فاروئر انجام شد. کود اوره به میزان ۲۰۰ کیلوگرم در هکتار در دو نوبت به مزرعه داده شد. در نوبت اول ۱۰۰ کیلوگرم در هکتار در بهار قبل از کاشت سیبزمینی و در نوبت دوم مقدار ۱۰۰ کیلوگرم در هکتار به صورت سرک همزمان با خاکدهی در پای بوتهها به صورت نواری پخش گردید. در زمان کشت، برای جلوگیری از خسارت آفات و بیماریها، غدهها با قارچکش کاربوکسین تیرام ضدعفونی شدند. عملیات خاکدهی پای بوتهها در مرحله شروع غدهزایی سیبزمینی به طور یکنواخت در تمام کرتهای آزمایشی انجام گرفت. آبیاری مزرعه به صورت هفتهای پس از سبز شدن اولیه مزرعه به روش جوی-پشتهای انجام شد.
۲-۵- نحوه اجرای آزمایش
آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی در سه تکرار اجرا شد. فاکتور اول تعداد شخم در دو سطح (شخم منفرد با گاوآهن برگردان در پاییز و شخم مضاعف (شخم پاییزه و بهاره با گاوآهن برگردان) و فاکتور دوم کاربرد دزهای مختلف علفکش متری بوزین (سنکور) در سه سطح (۰ و ۵/۰ و ۱ کیلوگرم در هکتار) بودند. در تیمار شخم مضاعف، علاوه بر شخم پاییزه، هر یک از کرتهای مورد نظر در بهار و قبل از کاشت نیز شخم زده شدند. هر تکرار شامل ۶ کرت به طول ۵ متر بود. در هر کرت ۵ ردیف سیبزمینی رقم آگریا به فاصله ۷۵ سانتی متر و با فاصله ۲۵ سانتیمتر روی ردیف به طور دستی در عمق ۱۰ تا ۱۵ سانتیمتری در تاریخ ۲۳ فروردین کشت شد. پس از کاشت چهار واحد نمونهبرداری به ابعاد ۷۵×۵۰ سانتیمتر در هر کرت به منظور بررسی علفهای هرز روی ردیفهای میانی هر کرت مشخص گردید. پس از کاشت سیبزمینی و قبل از سمپاشی اولین شمارش علفهای هرز بر اساس گونه در هر یک از واحدهای نمونهبرداری مشخص شده انجام شد. سمپاشی با علفکش متریبوزین با توجه به دزهای مورد نظر در کرتهای مربوطه انجام شد. برای این منظور قبل از سمپاشی سطح مشخصی از مزرعه محلولپاشی گردید تا مقدار آب لازم برای هر یک از کرتها مشخص گردد. سپس مقدار علفکش مورد نیاز در محلول مشخص شده حل و استفاده شد.
نمونهبرداری دوم در مرحله غدهبندی انجام گرفت. برای این منظور علفهای هرز هر واحد نمونه برداری به طور کامل از سطح خاک برداشت و به آزمایشگاه منتقل گردیدند. علفهای هرز در آزمایشگاه بر اساس گونه جدا و شمارش گردیدند. پس از شمارش هر یک از نمونه ها در پاکت مقوایی قرار داده شد و در دمای ۱۰۵ درجه سانتی گراد به مدت ۴۸ ساعت درون آون خشک گردیدند. نمونه برداری سوم در مرحله برداشت با برداشت علفهای هرز از سطح مزرعه و شمارش و جداسازی آنها بر اساس گونه صورت گرفت و سپس وزن خشک آنها نیز اندازه گرفته شد.
به منظور بررسی عملکرد و اجزای آن، بعد از اتمام دوره رشد و رسیدگی کامل غدههای سیبزمینی، محصول بوتههای دو ردیف میانی از وسط هر کرت به طول یک متر، بدون آسیبدیدگی غدهها و به طور کامل برداشت گردید. غدههای برداشت شده درون پاکتهای مقوایی ریخته شد و به آزمایشگاه منتقل گردید و پس از توزین، غدهها شمارش شدند و تفکیک غدهها بر اساس اندازه تعیین گردید. به این ترتیب که غدههای با قطر بیش از ۵۵ میلیمتر به عنوان غدههای درشت، غدههای با قطر ۳۵ تا ۵۵ میلیمتر به عنوان غدههای متوسط و غدههای با قطر کمتر از ۳۵ میلیمتر به عنوان غدههای ریز غیراستاندارد در نظر گرفته شدند.
۲-۶- تجزیههای آماری
قبل از تجزیههای آماری، آزمون نرمال بودن داده های مربوط به صفات مختلف علفهای هرز انجام شد و به دلیل نرمال نبودن داده ها از تبدیل ۵/۰X+√ استفاده گردید. تجزیه واریانس داده ها به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی انجام گرفت و داده های آزمایش با نرم افزار MSTATC و SPSS تجزیه و تحلیل شد. از آزمون چند دامنهای دانکن برای مقایسه میانگین تیمارها در سطح احتمال ۰۵/۰ استفاده گردید. رسم نمودارها با بهره گرفتن از نرمافزار Excel انجام گرفت.
فصل سوم
نتایج و بحث
۳-۱- تاثیر تعداد شخم و دز علفکش بر تراکم علفهای هرز سیبزمینی
تجزیه آماری داده های آزمایش نشان داد که زمان شخم تاثیر بسیار معنیداری بر تراکم علفهای هرز سیبزمینی در مرحله سبز شدن داشت. در این مرحله شخم مضاعف پاییزه و بهاره در مقایسه با شخم منفرد پاییزه تراکم علفهای هرز را نزدیک به ۳ برابر کاهش داد (شکل ۳-۱). تراکم علفهای هرز در تیمار شخم مضاعف ۰۵/۱۳ بوته در متر مربع بود که در مقایسه با تراکم علفهای هرز در تیمار شخم منفرد ۳/۶۵ درصد کمتر بود. در سایر آزمایشات نیز نتایج مشابهی گزارش شده است (ردی و هاکری، ۱۹۸۳؛ فیلیپس، ۱۹۹۳؛ عبداللهی، ۲۰۰۲). عبداللهی (۲۰۰۲) نشان داد که شخم مضاعف بهاره بیشترین کنترل یولاف وحشی را در مقایسه با سیستمهای شخم منفرد بهاره و پاییزه در گندم دارد. فیلیپس (۱۹۹۳) نیز گزارش کرد که انجام شخم در پاییز و تکرار آن در بهار، رشد دوباره علفهای هرز را در مقایسه با روش تک شخمی ۶۶ درصد کاهش داد.
شکل ۳-۱- تاثیر تعداد شخم بر تراکم علفهای هرز در مرحله سبز شدن سیبزمینی
تعداد شخم تاثیر معنیداری بر تراکم علفهای هرز در مرحله غدهبندی و برداشت نداشت (جدول ۳-۱). میانگین تراکم علفهای هرز سیبزمینی در این مرحله از رشد در شخم منفرد پاییزه و شخم مضاعف به ترتیب ۲۴/۷۶ و ۲۱/۷۹ بوته در متر مربع بود (جدول ۳-۲). عدم تفاوت در تراکم علفهای هرز در کرتهای شخم منفرد و مضاعف در این مرحله ممکن است بخاطر به سطح آمدن بذر علفهای هرز از اعماق با شخم برگردان در بهار باشد. اگرچه این نتایج با نتایج فیلیپس (۱۹۹۳) و عبداللهی (۲۰۰۲) متفاوت بود که این اختلاف ممکن است بخاطر تفاوت در عمق شخم بهاره باشد. پاپی و همکاران (۱۹۹۴) و ونهالا و پیتکانن (۱۹۹۸) گزارش کردند شخم عمیقی که سبب انتقال خاک عمقی به سطح میشود، اغلب منجر به ظهور علفهای هرز بیشتری میشود. به همین خاطر شخم با گاوآهن برگردان نباید خیلی نزدیک به زمان کاشت گیاه زراعی انجام شود.
جدول ۳-۱- تجزیه واریانس اثر تعداد شخم و دز علفکش بر تراکم علفهای هرز سیبزمینی در مرحله غدهبندی
منابع تغییر
درجه آزادی
میانگین مربعات
مرحله غدهبندی
مرحله برداشت
تکرار
۲
ns72/184
ns5/3
تعداد شخم
۱
ns56/5
ns39/1
دز علفکش
۲
**۳۹/۱۲۷۰
**۵/۵۱