از مهمترین خطرات و مشکلاتی که اضطراب و تعلل ورزی تحصیلی ایجاد می کنند، افت وضعیت تحصیلی می باشد که این افت نیز مشکلات عدیده ای چون افسردگی، تشدید اضطراب، کاهش عزت نفس و اعتمادبه نفس، گرایش به بزه کاری، آسیب دیدن هویت و سایر مشکلات رایج دوره نوجوانی شود (جوکار و دلاورپور، ۱۳۸۶).
از طرفی اضطراب و تعلل ورزی تبعات اقتصادی و اجتماعی زیادی به دنبال دارند. تبعات اقتصادی آن در ضررهایی که افراد در از دست دادن فرصت های اقتصادی و کاهش بارآوری اقتصادی و کیفیت کار نشان می دهند، می توان استنباط نمود و تبعات اجتماعی آن مخصوصا مورد نوجوانان مقطع متوسطه اهمیت دارد.
اهداف پژوهش
هدف کلی: مقایسۀ اثربخشی دو روش آموزش مدیریت استرس و حل مسألۀ اجتماعی در اضطراب و تعلل ورزی تحصیلی دانش آموزان دورۀ متوسطه.
اهداف جزئی
تعیین اثربخشی مدیریت استرس در اضطراب تحصیلی دانش آموزان دورۀ متوسطه
تعیین اثربخشی حل مسألۀ اجتماعی در اضطراب تحصیلی دانش آموزان دورۀ متوسطه
تعیین اثربخشی مدیریت استرس در تعلل ورزی تحصیلی دانش آموزان دورۀ متوسطه
تعیین اثربخشی حل مسألۀ اجتماعی در تعلل ورزی تحصیلی دانش آموزان دورۀ متوسطه
مقایسه میزان اثربخشی مدیریت استرس و حل مساله اجتماعی در اضطراب تحصیلی دانش آموزان دورۀ متوسطه
مقایسه میزان اثربخشی مدیریت استرس و حل مساله اجتماعی درتعلل ورزی تحصیلی دانش آموزان دورۀ متوسطه
سوالات
۱: کدام یک از دو روش آموزش مدیریت استرس و حل مساله اجتماعی بر کاهش اضطراب تحصیلی مؤثرتر است؟
۲: کدام یک از دو روش آموزش مدیریت استرس و حل مساله اجتماعی بر کاهش تعلل ورزی تحصیلی مؤثرتر است؟
فرضیه ها
۱: آموزش مدیریت استرس بر کاهش اضطراب مؤثر است.
۲: آموزش مدیریت استرس بر کاهش تعلل ورزی تحصیلی مؤثر است.
۳: آموزش حل مساله اجتماعی بر کاهش اضطراب مؤثر است.
۴: آموزش حل مسأله اجتماعی بر کاهش تعلل ورزی تحصیلی مؤثر است.
شرایط ورود و خروج
شرایط ورود
عدم سابقه بیماری روانی و مغز و اعصاب
عدم وجود بیماری جسمی یا روانی همزمان
رغبت و انگیزه برای همکاری و شرکت در جلسات درمانی

شرایط خروج
داشتن اختلال روانی یا جسمی دیگر
غیبیت بیش از یک جلسه در جلسات درمانی
تعاریف مفهومی^[۴۴] و عملیاتی^[۴۵] متغیرها
اضطراب: اضطراب عبارت از یک ناراحتی دردناک ذهنی درباره پیش بینی یک تهدید در آینده است (ترور، ۱۹۹۵). اضطراب یک احساس منتشر ، بسیار ناخوشآیند ، اغلب مبهم دلواپسی است که با یک یا چند تا از احساس های جسمی همراه می گردد ، مثل احساس خالی شدن سر دل ، تنگی قفسه سینه ، تپش قلب، تعریق، سر درد، یا میل جبری ناگهانی برای دفع ادرار. بی قراری و میل برای حرکت نیز از علائم شایع است . اضطراب یک علامت هشدار دهنده است ، خبر از خطری قریب الوقوع می دهد و شخص را برای مقابله با تهدید آماده می سازد . اضطراب شدید همیشه منجر به اختلال در عملکرد شغلی، روابط اجتماعی و بین فردی می شود (کاپلان و سادوک، ۲۰۰۳). منظور از اضطراب در این پژوهش نمره ای بود که آزمودنیها در پرسشنامه خود ارزیابی اضطراب زونگ^[۴۶] (۱۹۷۱) کسب نمودند. نمره ای که از این مقیاس بدست می آید از لحاظ پارامترهای آماری، متغیری فاصله ای می باشد.
تعلل ورزی: در تعریف این سازه، محققان به کاهلی و امروز و فردا کردن در انجام کارهای مهم (در زمان مورد انتظار) همراه با تجارب ذهنی ناراحت کننده اشاره نموده اند (الیس و جیمز نال، ۱۳۸۲؛ لای، ۱۹۸۶؛ سنکال، کوئستنر و والرند، ۱۹۹۵). منظور از تعلل ورزی در این پژوهش نمره ای بود که آزمودنی در مقیاس سنجش تعلل ورزی نسخه دانش آموز^[۴۷] (سولومون^[۴۸] و راث بلوم^[۴۹]، ۱۹۸۶) بدست آوردند. نمره ای که از این مقیاس بدست می آید از لحاظ پارامترهای آماری، متغیری فاصله ای می باشد.
مدیریت استرس: مدیریت استرس به مجموعه تکنیکها و روشهایی اطلاق می شود که برای کاهش استرس تجربه شده توسط افراد یا افزایش توانایی آنها در مقابله با استرسهای زندگی به کار گرفته می شوند. این تکنیکها بسیار متنوع هستند و میتواند شامل برخی روش های رفتاری (مثل آرامسازی^[۵۰]، مراقبه^[۵۱] و حساسیت زدایی منظم^[۵۲])، یا روش های شناختی رفتاری (مثل آموزش مهارتهای مقابلهای، آموزش جرأت ورزی، ثبت افکار و بازسازی شناختی^[۵۳]، مدیریت زمان و مباحث آموزشی و استدلالی) باشد (اسوارد^[۵۴]، ۲۰۰۴). منظور از آموزش مدیریت استرس در این پژوهش، برنامه آموزشی بود که حاوی روش های ایمن سازی در برابر استرس مبتنی بر نظریه مایکنبام بود.
حل مسأله اجتماعی: حل مسأله یا مسئله گشایی فرایندی است شناختی، که به وسیلۀ آن فرد می کوشد راه حل مناسبی برای یک مشکل پیدا کند (پرلا^[۵۵] و ادونل^[۵۶]، ۲۰۰۴). در نظر بسیاری از اندیشمندان، حل مسأله عالی ترین نمونۀ اندیشیدن است (اتکینسون و همکاران، بنقل از براهنی و همکاران، ۱۳۸۰). منظور از آموزش حل مسئله در این پژوهش، بسته آموزش حل مسأله اجتماعی ۹ جلسه ای بود.
فصل دوم
ادبیات پژوهش
مقدمه
در این فصل ابتدا به مبانی و ادبیات و پیشنۀ نظری موجود در مورد موضوع پژوهش خواهیم پرداخت و اضطراب و تعلل ورزی و نیز آموزش مدیریت استرس و حل مساله اجتماعی را از دیدگاه رویکردها و نظریه های مختلف روانشناختی مورد مطالعه و بررسی قرار خواهیم داد. سپس پیشینۀ پژوهشی داخلی و خارجی را در مورد موضوع پژوهش مورد توجه قرار داده بحث خواهیم نمود.
اضطراب
اضطراب به منزله بخشی از زندگی هر انسان، در همه افراد در حد اعتدال آمیز وجود دارد و در این حد به عنوان یک پاسخ سازش یافته تلقی می شود. فقدان اضطراب ممکن است فرد را با مشکلات و خطرهای قابل ملاحظه ای مواجه گرداند. اضطراب است که فرد را وا می دارد تا برای معاینه کلی به پزشک مراجعه کند یا در یک جاده لغزنده با احتیاط رانندگی کند و بدین ترتیب زندگی طولانی ترو بارورتری داشته باشد. بالعکس اضطراب مرضی نیز وجود دارد چرا که اگر حدی از اضطراب می تواند سازنده و مفید باشد و اگر اغلب مردم اضطراب را تجربه می کنند اما این حالت ممکن است جنبه مزمن و مداوم بیابد که در این صورت نه تنها نمی توان پاسخ را سازش یافته دانست بلکه باید آنرا به منزله منبع شکست، سازش نایافتگی و درماندگی فراگیری دانست که فرد را از بخش عمده ای از امکاناتش محروم کند، فقط بر اساس راهبردهای محدود کننده آزادی و انعطاف فردی کاهش می یابد و طیف گسترده اختلال های اضطرابی را که از اختلال های شناختی و بدنی تا ترس های غیر موجه و وحشتزدگی ها گسترده اند به وجود می آورد (دادستان،۱۳۸۳).
اساساً اضطراب را نمی‌توان در قلمرو آنچه تحت عنوان آزردگی مشخص می‌شود محدود کرد، چرا که احساس اضطراب نه تنها در بیماران افسرده، وسواسی و روان گسسته وجود دارد، بلکه در افراد بهنجار نیز به صورت‌های مختلف، پدیدار می‌گردد. شاید به همین دلیل است که در مورد اضطراب نمی‌توان تعریف مشخص و روشنی را ارائه داد، چرا که اضطراب در افراد مختلف به گونه‌های متفاوت بیان می‌شود. با توجه به موارد ذکر شده می‌توان در زیر به تعاریفی در زمینه اضطراب پرداخت:
لافون^[۵۷] اضطراب را این چنین تعریف می‌کند: اضطراب یک انتظار به ستوه آورنده است و ممکن است در تنشی گسترده، موحش و اغلب بی‌نام اتفاق می‌افتد، این حالت که به شکل احساس و تجربه کنونی است مانند هر اغتشاش هیجانی در سطح همبسته روانی و بدنی در فرد پدید می‌آید و ممکن است یک تهدید عینی و اضطراب‌آور داشته باشد. در واقع اضطراب به عنوان احساسی رنج‌آور است که با یک موقعیت ضربه‌آمیز کنونی یا به انتظار خطری که به شئی نامعینی وابسته است، تعریف می‌شود (دادستان، ۱۳۷۵).
- اضطراب یک حالت احساسی و هیجانی است که از خصوصیات برجسته آن تولید حالت بی‌قراری و دلواپسی است که با اتفاقات زمان و شرایط تناسب ندارد (معانی، ۱۳۷۰).
- اضطراب حالت هیجانی ناخوشایند و مبهم و وضعیت تحریک تشدید شده هیجانی است که اساسا نگرانی یا ترس را هم دربر دارد (آرتور^[۵۸]، ۲۰۰۷).
- اضطراب را در واقع همه انسان‌ها تجربه می‌کنند، اضطراب احساس ناخوشایند و اغلب مبهم دلواپسی است که با یک یا چند تا از احسا‌س‌های جسمی همراه می‌گردد (آلن^[۵۹]، ۱۹۹۰).
اما تعریف D.S.M.I.V – از اضطراب این گونه است :
نگرانی پیشاپیش نسبت به خطرها، بدبختی‌های آینده، توأم با احساس بی‌لذتی، با نشانه‌های بدنی تنش، منبع پیش بینی نشده می‌تواند درونی‌ یا بیرونی باشد (پورافکاری، ۱۳۶۸).
و نهایتاً این که اضطراب عبارت است از احساس مبهم و توأم با ناراحتی که اغلب منشاء و علت مشخصی ندارد، و برای فرد شناخته شده نیست (آرلن^[۶۰]، ۱۹۹۸).