فردوسی

۳-۱- تاریخچه گلکاری در جهان
طبق نظریه‌ها رز در حدود ۷۰ میلیون سال قدمت دارد. قدیمی‌ترین سنگواره رز در حدود ۷۰-۳۵ میلیون سال قدمت دارد و در ایالت کلرادو در آمریکا کشف شده‌است.کاشت رز در کشورهای خاورمیانه برای مصارف دارویی و همین طور به جهت مصرف عطر آغاز شد سپس کاشت آن در یونان و روم نیز گسترش یافت(بری و همکاران، ۱۳۸۵).
به نظر می‌رسد که در دوران لوئی چهاردهم تنها ۴ گروه رز قدیمی به نام‌های داماسک، گالیکا، آلبا و سنتیفولیا (رز کلمی) در اروپا موجود بوده‌است. در قرن هیجدهم در فرانسه نیز تحت تأثیر انگلستان باغبانی در بین طبقات اشراف رواج پیدا کرده بود. در این دوران کاشت رز جای گل سوسن و لاله را گرفته بود و رز بود که گلی اشرافی دانسته می‌شد. بخصوص در کشور فرانسه در زمان سلطنت ناپلئون بناپارت (۱۸۲۱–۱۷۶۹) تب علاقه به رز بالا گرفت. همسر او ژوزفین (۱۸۱۴–۱۷۶۳) علاقه بسیاری به جمع‌ آوری گیاهان نادر و رز داشت. ژوزفین ابتدا ۲۵۰ نوع رز را از کشورهای گوناگون اروپایی و غیراروپایی مانند چین و ژاپن در باغ رز کاخ مالمزون جمع‌ آوری کرد سپس او بهترین باغبانان و گیاه‌شناسان را در این باغ به کار گمارد و آنها در سال ۱۸۰۴ برای اولین بار موفق شدند توسط لقاح مصنوعی رقم‌های جدید رز را ایجاد کند. تعداد رقم‌های جدید ایجاد شده در این باغ در اواسط قرن نوزدهم از ۲۵۶۲ نوع فراتر رفت. او همچنین از نقاش معروف گیاهان پیر جوزف ردوته خواست گل‌های رز باغ مالمزون را جهت مصور ساختن اطلس رز به تصویر بکشد. به علت خدمات بسیار ژوزفین در رونق بخشیدن به کاشت و شناساندن گل رز به او لقب حافظ رز اهدا شده‌است (سوزان و برادلی، ۱۳۸۵).

اولین رز دورگه چای یعنی رز لا فرانس در سال ۱۸۶۷ بوجود آمد و با وجود امتیازات فراوانی که داشت فاقد قدرت میوه‌دهندگی بود. اولین رز دورگهٔ چای که توانایی باروری و میوه‌دهندگی را داشت رز لیدی ماری فیتز ویلیام نام دارد. این رز در سال ۱۸۸۲ و در کشور انگلستان بوجود آمد (سوزان و برادلی، ۱۳۸۵).
۴-۱- تاریخچه گلکاری در ایران
تاریخچه گلکاری در ایران به ۸۵ سال پیش باز می گردد، نخستین بار فردی مسیحی از اهالی تهران به نام پرتیوار که گلکاران محلات معتقدند فرد هلندی مقیم پایتخت بوده است، به اتفاق چند نفر از هموطنانش در باغ خود در تهران با وارد کردن بذر گل از هلند اقدام به پرورش گل در ایران کرد. سرکارگر استخدام شده از سوی پرتیوار از اهالی محلات به نام یحیی‌خان بود که در آن سال‌ها برای کار به تهران رفته و پس از بازگشت به دیار خود، کشت گل‌ها را در محلات به شکلی حرفه‎ای رواج داد. به گواهی تاریخ تا ابتدای دهه ۱۳۴۰ تعداد کارگران گل در محلات چهار نفر و در فاصله سال‌های ۴۰ تا ۷۵ تعداد واحد‌های گلخانه‌ای ۲۵ واحد بود که در امر پرورش گل‌های آپارتمانی فعالیت داشتند(ناصری وابراهیمی،۱۳۸۱).
در حال حاضر نیز محلات به عنوان یکی از مراکز تولید انواع گل‌های زینتی در آسیا از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. به عنوان نمونه جایزه برتر نمایشگاه بین‌المللی اوزاکای ژاپن که چند سال پیش برگزار شد، به پرورش دهندگان گل گلایول محلات تعلق گرفت. قدمت کشت و کار و نگهداری گل‌ها در ایران شاید همزمان با شروع کشاورزی بوده است. با نگاهی به تاریخ و فرهنگ ایران به نظر می‌رسد که همواره ایرانیان در زمینه موضوعات مرتبط با گل‌ها جایگاه خوب و ارزنده‌ای داشته‌اند. قدیمی‌ترین گلخانه‌های موجود در ایران که در حال حاضر هم فعال هستند قدمتی حدود ۷۰ – ۷۵ سال دارند (ناصری وابراهیمی،۱۳۸۱).
۵-۱-وضعیت تولید گل وگیاهان زینتی در ایران
بررسی نوشته های پیشینیان نشان می‌دهد که فرهنگ دیرین ایران زمین از همان ابتدا بر پایه انس با طبیعت استوار بوده به طوریکه اولین بار پادشاهان ایرانی بودند که با کشت گیاهان زینتی در محوطه کاخ ها اقدام به زیباسازی محیط زندگی خود کردند(کریمی، ۱۳۸۳(.
کشور ایران به دلیل وجود بیش از ده اقلیم آب و هوایی گوناگون و حداکثر اختلاف درجه حرارت ۴۰ درجه سانتی گراد بین نقاط مختلف امکان پرورش چهارفصل بسیاری از گل هاو گیاهان زینتی را در فضای آزاد دارا می‌ باشد. این تنوع آب و هوایی به ما اجازه می دهد که با وجود مشکلات فراوان تولید به دلیل امکان عرضه تمام وقت حتی در شرایط رکود بازار در شش ماه دوم سال نیز امکان صادرات این محصولات را داشته باشیم(کریمی، ۱۳۸۳).
۶-۱- مشکلات صادرات گل در ایران
فقدان پژوهش های کاربردی در زمینه گل وگیاهان زینتی
قدیمی بودن ارقام وعدم بازارپسندی آنها در بازارهای جهانی
کیفیت پایین تولیدات از لحاظ طول عمر گل، رنگ گل و…….
گرانی هزینه های حمل و نقل و دقیق نبودن زمان پروازها و ……. (کریمی، ۱۳۸۳).
۷-۱- سطح زیر کشت گل
به طور کلی سطح زیر کشت گل ها در جهان حدود ۲۳۰۰۰۰ هکتار است، که ۴۳۹۵۰ هکتار در کشور هلند و ۴۱۰۰ هکتار در ایران است (جودی، ۱۳۸۵).به عبارت دیگر ایران از نظردارا بودن سطح زیر کشت در جایگاه پانزدهم جهان قرار دارد، ولی از نظر تجارت جهانی، چهل و هفتمین کشور جهان محسوب می‌شود، این در حالیست که درآمد ارزی حاصل از صادرات ۴۰ شاخه گل بریده رز معادل یک بشکه نفت می‌باشد (جودی، ۱۳۸۵).
۸-۱- اهمیت گل رز
در کشورهای مختلف،گل های متنوعی بعنوان شاخه گل بریده استفاده می‌شوند. مثلا در کشورهای اروپائی گل هائی چون رز، د
اوودی و میخک و در ایران گل های رز، داوودی، میخک، گلایول و مریم مطرح هستند(جودی، ۱۳۸۵). طبق آمار سال ۱۹۹۴ هلند،از میان ده گل بریده مهم گل‌رز از نظر تجارت جهانی در جایگاه نخست قرار دارد، سپس گل هائی مثل داودی، لاله، میخک و…(جوکار و همکاران، ۱۳۷۸).
عواملی که سبب عدم موفقیت ایران در صادرات گل های بریده می‌شود، عبارتند از: روش های نادرست بسته‌بندی، حمل و نقل و عدم مراقبت های قبل از برداشت (جمالی زواره و همکاران، ۱۳۸۶).
۹-۱ - مشخصات گیاه شناسی
گل رز متعلق به تیره گلسرخیان Rosaceae و جنس ورد یا Rosa است. دارای حدود ۲۰۰ گونه و بیش از ۲۰۰۰ جنس مختلف می‌باشد که دلیل تنوع زیاد آن ها، تلاقی‌های مکرر بین گونه‌ایست. تاکنون گروه‌بندی‌های زیادی روی گل های رز صورت گرفته که یکی از مهمترین آن ها گروه‌بندی بر اساس گونه‌های موردنظر است. پنج گونه مهم عبارتند از:
۱-۹-۱-نسترن R. moschata
نسبت به گونه‌های دیگر برگ های ظریف‌تری داشته و گل هایی به رنگ سفید تولید می‌کند مصرف داروئی داشته و بسیار خوشبو است.
۲-۹-۱-گل‌محمدی R. domoscena
بعنوان گل صنعتی برای تولید گلاب کشت می‌شود،گل های کم پر و معطری به رنگ سفید مایل به صورتی دارد.
۳-۹-۱-سگ گل R. canina
بسیار خاردار با گل های سفید مایل به صورتی که بیشتر بعنوان پایه مورد استفاده قرار می‌گیرد.
۴-۹-۱-رز زرد R. foetida
به آن گل حلوا هم می‌گویند، دارای ساقه‌هایی خاردار است. منشا رنگ زرد در رزهای هیبرید از این گونه گرفته شده است.
۵-۹-۱-رز هیبرید R. hybrida
دارای ارقام مختلفی است که از برخی ارقام آن به عنوان شاخه گل بریده استفاده می‌شود.
گل‌رز دارای ۵ کاسبرگ، ۵ گلبرگ، تعداد زیادی مادگی و پرچم است. پرچم ها تبدیل به گلبرگ شده‌اند، بهمین دلیل به آنها petaloid می‌گویند(جودی، ۱۳۸۵).
رزا در لاتین به معنای گل سرخ می‌باشد.از آغاز تاریخ، گل سرخ بیش از همه گل ها در قلوب بشر جای گرفته و از وقتی که مردم از زیبایی درخشان گل، آگاهی یافته‌اند، گل سرخ یک سر و گردن از آن ها بلندتر بوده است. گل سرخ میراث بزرگی از افسانه و تاریخ را به همراه دارد. این درختچه زیبا، میلیون ها سال قبل از بوجود آمدن بشر در روی زمین، زیسته و زیبائی و عطر را در همه جا گسترده است. شواهد تاریخی بیانگر این حقیقت است که هیچ کدام از گل ها به اندازه گل های رز در قلب بشر نفوذ نکرده است. گل رز نشانه الهه زیبایی و عشق یونانیان باستان، آفردیت و رومیان ونوس بوده است.
تحقیقات وسیع تر نشان می‌دهد که این گل بومی‌مصر نبوده، بلکه از آسیای صغیر به آنجا آورده شده است. تاریخ افسانه وار گل سرخ طی قرن ها توسط هنرمندان، صنعتگران، نویسندگان و درختکاران بوجود آمده که بوسیله این گل زیبا افسون شده‌اند و شرح فریفتگی‌شان را برای آیندگان نگه داشته‌اند تا از آن لذت ببرند. حتی گل رز وارد دنیای معماری نیز شده‌اند. بدین صورت که در قرون ۱۲تا ۱۶بعد از میلاد که زمان اوج طراحی و ساخت کلیساهای عظیم و با شکوه در اروپای شرقی می‌باشد. شیشه های رنگین پنجره های این مکان ها را منقش به طرح های گل های رز می‌نمودند(جوکاروتوکلی،۱۳۸۶).