چه از ۱۹۳۶ تا ۱۹۸۶ را در نظر بگیریم چه از ۱۹۳۹ تا ۱۹۸۹ با سکوتی مرگبار مواجه ایم که به مدت نیم قرن تالش شمالی را فرا می گیرد.سیاست پرده ی آهنین روسیه ، فضای امنیتی و بسته سیاسی ، جنگ جهانی دوم و پس از آن جنگ سرد همه درمنکوب شدن قوم تالش در این سال ها موثر بوده است.در آمار سال ۱۹۳۹ از وجود ۷۷۰۰۰ تالش یاد شده است. میللر در یادداشت های خود با نادرست بودن و کم بودن آمارها اشاره کرده و گفته است به طور مثال من در بورادیگاه که ساکنینش را ترک نوشته اند از بچه های ۷ ساله اشعار تالشی ثبت و ضبط کرده ام. در آمار سال ۱۹۵۹ تعداد تالشان را صد نفر نوشته اند! در ۱۹۷۹ این تعداد صفر ذکر گشته است!از حدود ۱۹۸۶ کم کم تالش ها نیز آشکار شدند.ظهیر الدین ابراهیمی در این زمان به کمیته های حزب کمونیست نامه نوشت و درخواست کرد که در آمارها اسم ملیت تالش را نیز بگنجانند تا تالش ها بتوانند ملیت خود را قید کنند. او از فعالترین سیاسیون تالش در این سال ها بود.مراد حاجی مقاله ای با نام اسمت را بگو تالش در سال ۱۹۸۹ نوشت که متنی مشهور است. در آمار ۱۹۸۹ تعداد تالشان ۲۱ هزار نفر ذکر شده است. این سیر نزولی اعلام آمار از ۷۷۰۰۰ به ۲۱ هزار سپس به ۱۰۰ نفر و به صفر رسیدن و پس از آن طی ده سال از صفر به بیست یک هزار نفر خود موضوعی شگفت انگیز است که عمق تراژدی تلاش برای آسمیلاسیون قوم تالش و ارائه آمارهای دروغین را بر ملا می سازد.
۴-۱-۴-سال ۱۹۸۶ تا امروز
با اینکه در سال های بعد ۱۳۳۹ تا دهه ۸۰ میلادی گه گاه تالش های تالش شمالی با چاپ شعری در یک ستون نشریات آذربایجان یا با ضبط ترانه ای یا چاپ تحقیقات محققان روس مجال ابراز وجود می یافتند اما تغییر محسوس از سال های نیمه دوم دهه هشتاد میلادی به وجود آمد بعد از سال ۱۹۸۵ دیگر بار حرکات فرهنگی و سیاسی تالش ها شروع می شود شعرهای ولیشاه علی اف، خانعلی تالش ،توفیق الهام جمال لَلَ زوئه و دیگران کم کم شروع می شود.شروع حرکت اصلاحی گورباچف در شوروی، پرستورویکا وگلاسنویست موجب آزادی های مدنی و سیاسی گشت که به آشکار شدن آنچه پنهان بود انجامید.در همین سال ها تالش ها جمعیت اوستا به عنوان اولین جمعیت را شکل دادند که از اعضای آن اکتای معلم، ولیشاه علی اف و ظاهرالدین ابراهیمی بود. در سال ۱۹۹۰ تالشهایی که در روسیه تحصیل می کردند دست به انتشار روزنامه با نام تولش زدند که چهره ی شاخص در آن میان هلال محمداف بود. ۵ شماره از روزنامه تولش منتشر شد.
سپس شوروی فروپاشی و آذربایجان مستقل می گردد و جنگ قره باغ اوج می گیرد. در سال ۱۹۹۲ تالش ها کنفرانسی بزرگ در باکو تشکیل می دهند. و در این کنفرانس به مدنیت تالش و لزوم احیای هویت تالش تاکید می گردد از جمله تصمیماتی که در این کنفرانس اتخاذ شد این بود که الفبای تالش با حروف کریل نوشته شود. در سال ۱۹۹۲ مرکز مدنیت تالش با پیگیری فامیل جعفراف و گرد آمدن گروهی از فرهیختگان تالش همچون پرفسور سیف الله اسدلله اف و پرفسور نوروز علی ممداف باز می شود و انتشار روزنامه صدای تالش آغاز می گردد. پرفسور اقرارعلی اف هم در این روزنامه در مورد تاریخ تالش مقاله داشته است.برات قاسم اف رییس مرکز مدنیت تالش در لنکران بود که هنوز هم اسما وجود دارد.ترکیب فعالیت های فرهنگی و هویتی تالشان با فعالیت های سیاسی حزب برابری ملل آذربایجان به رهبری دکتر هلال محمداف و اضافه گشتن فعالیت سیاسی و قدرت نظامی ژنرال علی اکرم همت اف در وضعیت متزلل آذربایجان تازه اعلام استقلال کرده ودرگیر جنگ قره باغ منجر به تشکیل جمهوری تالش مغان در ۲۳ ژوئن ۹۳ و تحقق موقتی آرزوی تالش های تالش شمالی ۷۴ سال پس از تشکیل وفروپاشی جمهوری مغان در تالش گشت.
۴-۲-تشکل های فرهنگی و سیاسی تالش شمالی از ۱۹۸۵ تا امروز
۱-جمعیت اوستا: در سالهای آخر دهه ۸۰ این جمعیت در شاغلاسر لنکران تشکیل شد ظهیرالدین ابراهیمی، ولی شاه علی اف و اکتای عسگراف از بانیان آن بودند.گروه موسیقی هم به نام اوستا به وجود آمد که هنوز هم هست.این جمعیت جمعیتی مدنی با هدف احیای فرهنگ تالش است.
۲-مرکز مدنیت تالش: سال ۱۹۹۲ مرکز مدنیت تالش به سرپرستی سیف الله اسدالله یف تشکیل شد. و روئسای بعدیش به ترتیب نوروزعلی محمد اف ،علی ناصر و رافیق جلیل اف بوده اند که رافیق جلیل اف هم اکنون رئیس این مرکز است.اگرچه هم اکنون این مرکز فعالیت چندانی ندارد اما در دهه ۹۰ فعالترین تشکل مدنی تالشان درون آذربایجان بود که غیر انتشار منظم روزنامه تولشی صدو(صدای تالش) کتاب های متعددی در حوزه زبان شناسی و ادبیات و تاریخ تالش نشر کرد و جلسات فرهنگی ای نیز برگزار نمود . پس از واقعه تالش مغان به شدت تحت نظر و مورد سوء ظن قرار گرفت فشار ها برای متوقف نمودن فعالیت این مرکز در یک دهه بعد درنهایت منجر به دستگیری و کشته شدن رئیس این مرکز پرفسور نوروزعلی محمداف در زندان گشت.
۳-جمعیت اوستا و خودمختاری مدنی تالش: سال ۲۰۰۱ جمعیت دیگری با نام اوستا در مسکو ثبت شد عادل نصیراف رییس آن بود این جمعیت در فضای مجازی سایت هم داشت. روزنامه ای هم به نام تالشسکی وستنیک (خبرنگار تالش)منتشر می نمود.با توجه به اینکه در روسیه اجازه ثبت ارگانی به عنوان خود مختاری مدنی برای خلق های ساکن در روسیه وجود دارد درسال۲۰۰۳ جمعیت اوستا جای خود را به خودمختاری ملی و مدنی تالش داد.
۴-سازمان رستاخیز مدنیت تالش tolshi msdaniyati ros bmuna fond:
در ۲۰۰۴ تالشی مدنیتی راس بمونه فوند در مسکو ثبت شد کاهین ابیل اف و الشن خلیل اف از روئسایش بودند.در ۲۰۰۵ عنوان بین المللی به آن افزوده شد و تبدیل شد به تالشی مدنیتی بین المللی یه راس بمونه فوند.ساختار فوند بر مبنای جمع کردن کمک های مردمی و اجرای پروژه های مدنی است. از آثاری که این جمعیت منتشر کرده است. سی دی موسیقی باهاند تالشه بلبل اسرائیل ممداف،کتاب باهاند تالشه بلبل علی ناصر،غزل های تالشی خیلقت، کتاب میلت منی مسته نی زابیل مدوژ، کتاب بابله دو اشرف سرخان و کتاب گرامر زبان تالشی صادقی،در ۲۰۰۵ رئیسش آذر ممدوف بود بعد از او فخرالدین عباس زاده مدیریت مجموعه را به عهده دارد.این سازمان در مینسک و مسکو شعبه دارد.
۵-سازمان جنبش ملی تالش Talesh nasunal movment
علی اکرم همت اف در۲۰۰۴ آزاد گشت و همان سال در ۲۰۰۴ سازمان جنبش ملی تالش را در هلند ثبت کرد.
در ۲۰۰۵ عضو اونفو؟ شد.این سازمان به عضویت قانونی سازمان ملل در جرگه نمایندگان ملل بدون دولت در آمده است.
۶-دیاسپورای تالش Taleshi diyaspora
در سال ۲۰۰۸ اسماعیل شعبان اف دیاسپورای تالش(مهاجران تالش) را در مسکو تشکیل داد. برگزاری کنسرت گروه کادوس در همکاری با فرهنگ کده تالش ۲۰۱۰ و برگزاری کنسرت گروه هوون ۲۰۱۱ از فعالیت های آنها بوده است.
۷-هشی یه تولش Hashiya tolish
۲۰۰۹ در استونی جمعیت هشی یه تولش مدیر آن ادریس قاسم اف است. در سیبری در ناحیه سامارا جمعیت تالشی ای هست که ۲۰۱۱ به بعد چندین برنامه برگزار کرده اند یک روز به عنوان روز مدنیت تالش برنامه برگزار کردند، یک برنامه برای بزرگداشت هزی اصلانف و یک روز در مورد خانات تالش کنفرانس برگزار کردند.برای نوروز ۲۰۱۴ هم برنامه ای برگزار کردند.
۸-آکادمی تالش Tolish akademi
آکادمی تالش در ۲۰۱۰ در ریگا؟ ثبت شد و مرکزش در مینسک است . مدیر آن دکتر النور آقایف فرزند خانعلی تالش شاعر مشهور تالش شمالی است.فصل نامه علمی پژوهشی تالشی ملی یه آکادمی خبون به سه زبان(روسی، تالشی، انگلیسی) نشریه این ارگان است.
۹-تالشی فیلالوگیا اینستیتوت (انستیتوی زبان شناسی تالش)
این موسسه در سال ۲۰۰۲ در لنکران توسط صابر شیندانی ثبت گشته است. تلاش برای تدوین الفبای تالشی از فعالیت های این موسسه بوده است.این موسسه گزارشی از عدم تدریس درس زبان تالشی در مدارس مناطق تالش نشین آماده کرده است. کتاب زبان تالشی از سال اول تا چهارم در سیستم تحصیلی به طور رسمی وجود دارد ولی تدریس نمی گردد.
۱۰- مرکز تاریخ و فرهنگ و اتنوگرافی تالش
این مرکز توسط برات قاسم اف. سال ۲۰۰۰ ثبت گشت
۱۱-مرکز حقوق بشر تالش
این مرکز در سال ۲۰۰۰ ثبت گردید رئیس آن اکتای عسگراف است از کارهای این مرکزترجمه کنوانسیون جهانی حقوق اقلیت ها به زبان تالشی است.
۱۲-ئکوتال(مدافع بالانس اکولوژی تالش)
از سازمان های زیست محیطی تالش که در سال ۲۰۰۲ توسط هدایت صادق اف ثبت گردیدپروژه اجرا شده توسط آ آن ها افکالیپت ؟بود.
۱۳-انسانی حقون تالشی جمعیت
جمعیت حقوق بشری تالشان این جمعیت در ۲۰۰۶ توسط میر تقی نصیراف در لنکران ثبت گردید.
۱۴-جمعیت اتحاد جوانان تالش ((Tolishi jvonun itifagh
این جمعیت توسط وگار صالایف در ۲۰۱۰ در مسکو تشکیل گشت و در ۲۰۱۳ و ۲۰۱۴ مراسم نوروزی تالشان را در مسکو برگزار کرد.
۱۵-تالش و آذری ایبمون (Talesh azari I bemun)
این جمعیت در ۲۰۱۲ توسط مهدی بگ صفراف تشکیل شد در انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۱۳ آن ها درون شورای ملی (اپوزوسیون حزب حاکم ) بودند
.
۱۶-تالشی سپی ریشون شورا
این شورا اینترنتی و گروهی از چهره های سرشناس تالش در آن حضور دارند آنها عموما پس از مشورت بیانیه هایی مشترک در مورد زبان، مدنیت و شرایط تالش منتشر می کنند .علی مردان شکورزاده ، رافیق جلیل اف، زابیل مدوژ،علی اکرم همت اف و تعدادی دیگر از اعضای آن بوده اند.
عکس۴-۲- آرم تالشی سپی ریشون شورا
منبع: سایت روس تالیش نارود
۴-۳-گروه های هنری و فعالیت های هنری در تالش شمالی
اوزیر حاجی بیگ اف و مسلم مقامایف از موسیقی دانان شهیر آذربایجان در آن دوره موسیقی بسیاری ضبط کردند.در دوره ی امپراطوری تزاری مکتب تاتاری ،روسی در لنکران برپا بود(در آن وقت روس ها ترک ها را تاتار می خواندند.)مسلم مقامایف در این مکتب درس می داد به مدت ۶ سال ، شیر علی آخوندف نیز در این مکتب درس خوانده و شاگرد او نیز بوده است. در این دوره ۶ ساله مسلم مقامایف ترانه های بسیاری را ثبت کرد که بعدها بسیاری از این ترانه های تالشی به ترکی برگردانده شده و خوانده شد. نمونه های اصلی در آرشیو های باکو موجود است اما از بیرون دادن آن ها امتناع می کنند.مسلم مقامایف یک گروه کر تالشی نیز درست کرد(تالشه کینون کر ،گروه کر دختران تالش) آن ها به تفلیس نیز رفتند.احتمالا صفحات موسیقی نیز پر کرده اند.گروه موسیقی و رقص هالای ۱۹۵۷ در ده مدو(محمود آوار) به عنوان خالق فولکلور گروپ(گروه فولکلور خلق) تشکیل گشت که هنو هم به سرپرستی ناتوان علی اف وجود دارد. تلوزیون آذربایجان در مورد آن ها یک گزارش ساخته و پخش کرده است.گروه های موسیقی هوون در سپاردی منسجم ترین گروه موسیقی بومی تالش شمالی متشکل از پنج خواهر پیر است که با هم می خوانند.
در منابع از گروه رقص مانند هونی (چشمه)یاد شده که نشانی از آن نداریم و گروه موسیقی دیگری به نام اوَه سور(بهار) که در ده کاکالوس آستارا فعالیت هایی داشته است. اگر چه تالش ها رسانه تصویری ای برای ارائه هنر تالشی ندارند ولی استعداد و ذوق ویژه این منطقه موسیقی خیز موجب شده تالش ها در موسیقی تالشی و آذری در آذربایجان از پیشگامان باشند. جانعلی اکبراف خواننده معروف مقام های کلاسیک آذربایجان که از تالشان آستارا است.
بالاوغلان اشرف اف خواننده شهیر موسیقی پاپ آذربایجان که از تالشان ماسالی است وی ترانه های تالشی نیز خوانده است.اسراییل ممداف خواننده ی پاپ تالشی که از میان جنبش فرهنگی تالش شمالی با اثر باهاند تولشه بلبل سر براورد و اکنون در سراسر آذربایجان محبوبیت دارد.آلیحان صمداف از بزرگترین نوازندگان بالابان که در آذربایجان و ترکیه شهرت دارد و ساکن استانبول است. در هنرهای دیگر نظیر تئاتر و فیلم تالش ها به دلیل محروم بودن از امکانات مجال کمتری برای حضور داشته اند.در زمان زولفقار احمد زاده درسال های دهه ۲۰ میلادی در اخبار روزنامه ها هست که تئاتر به زبان بومی یا ناحیه ای(مقصود تالشی) در لنکران برگزار شده است .یکی از بازیگران زن تالشی که در شوروی بسیار معروف بوده است کلانترلی است که در آرشیو مسلم مقامایف ترانه تالشی با صدای او موجود است. هم اکنون مشخصا در خانواده ی خانعلی تالش و اهالی فرهنگ در ماسالون و لنکران تلاش هایی برای ساخت فیلم به زبان تالشی وجود دارد و تا کنون چند فیلم آماتوری مانند :
دیل اسوت(دلسوز) چند قسمت از بوات بسر دمه تولش(با ما بگو و بخند تالش). پروستات روین بله، کله پاچه، نوشته علی ناصر، ساخته میرفیاض لیک مکانی
۴-۴- مطبوعات در تالش شمالی:
۱-سئه تولش(تالش سرخ)
در ۲۱ یانوار۱۹۳۱ روزنامه قزل تالش به سردبیری بیوک آقا میرصالایف منتشر می شود.با تیراژ۱۵۰۰ عدد .۶۳ شماره با این نام منتشر شد و در ۵ دسامبر۱۹۳۱ نامش به سئه تولش(تالش سرخ) که تالشی بود تغییر یافت. آنها با این استدلال که روزنامه مان به کارگران تالش خدمت می کند پس شایسته است نامش تالشی باشد اسم روزنامه را عوض کردند.این روزنامه به تالشی و ترکی نوشته می شد.
تحلیل جغرافیای سیاسی شباهتها و تفاوت های قوم تالش در ...