اگر طول زمانی مرحله سوم را تا اشغال کویت توسط عراق و فروپاشی شوروی گسترش داده و مرحله ی چهارم را از ۱۹۹۰ تاکنون تعریف کنیم، جنبش های کردی در چهار دوره تقسیم بندی خواهد شد:

1. 1. از قرن ۱۹ تا آغاز جنگ جهانی اول.

1. 1. بین دو جنگ جهانی.

1. 1. دوران جنگ سرد.

1. 1. دوران صلح سرد. (دهه ۱۹۹۰ به بعد)

مبدأ این تقسیم بندی ها وقایع مهم جهانی ـ منطقه ای و تأثیر آن بر آگاهی عمومی کردها به عنوان یک ملت مجزا می باشد. دورۀ اول از شورش عبدالرحمن پاشای بابان در سال ۱۸۰۶ در سلیمانیه شروع می شود و به شورش سیخ عبدالله شمدینانی (۱۸۸۰ ـ ۱۸۸۱) و شورش کردهای موصل و شورش ۱۹۱۳ بتلیس ختم می گردد. در این دوره کردها به تدریج وفاداری های قبیله ای را به نفع وفاداری ملی ترک می کنند.

مبدأ دوره دوم: پایان جنگ جهانی اول (۱۹۱۸) می باشد که بر اساس پیمان (سور) به کردهای عثمانی امکان برخورداری از یک دولت ـ ملت کردی را هر چند در بخش محدودی از کردستان را می داد. (۱۹۲۰) معاهده سور که سرابی از خودمختاری و استقلال را بر کردهای عثمانی می نمود در حقیقت به منزله اعلام تجدید حیات ترکیه به رهبری مصطفی کمال و تولد عراق تحت حکومت ملک فیصل بود. (کوچرا ۱۳۷۷: ۵۱) پیمان لوزان (۱۹۲۳) پیمان سور را نافرجام گذاشت. اولین شورش بزرگ کردها در دوره دوم، شورش کردستان عراق به رهبری شیخ محمود (۱۹۳۲ ـ ۱۹۱۹) بود و آخرین شورش بزرگ این دوره، شورش کردهای در سیم در ترکیه (۱۹۳۷) می باشد.
در دورۀ سوم: اولین شورش کردها، ادامه شورش بارزانی ها در کردستان عراق به رهبری ملا مصطفی بارزانی بود که از سال ۱۹۳۴ شروع شد و تا ۱۹۴۵ ادامه یافته بود. ولی بزرگترین شورش های کردی در دوران جنگ سرد. جمهوری مهاباد در (۱۹۴۶) در ایران و قیام بارزانی ها دراوایل دهه ی ۱۹۷۰ می باشد. از دیگر وقایع این دوره می توان به شروع عملیات مسلحانه پ. ک. ک در سال ۱۹۸۴ در ترکیه اشاره کرد.
دوره چهارم: از قیام کردهای عراق، پس از شکست صدام در کویت آغاز می شود. سرانجام این شورش ها به تشکیل دولت منطقه ای در کردستان عراق منجر شد.
منازعات خشونت آمیز بین کردها و اعراب یکی از ویژگی نظام سیاسی عراق از ابتدای استقلال آن کشور به شمار رفته، به نحوی که طی هشت دهه ی گذشته یا پیوسته در حال جنگ و یا مشغول مذاکره برای خودمختاری با دولت مرکزی بوده اند. (احمدی ۱۳۸۴:۶۸)
۳٫۱۳ تولد دولت منطقه ای در کردستان عراق
بر آمدن کردستان کنونی نتیجۀ وجود جنبش های دیرپا و نیرومند ناحیه گرای کردی و راهبرد ژئو پولیتیک آمریکا در منطقه است. (کاویانی ۱۳۸۷: ۱۹)
در مارس ۱۹۹۱ پس از شکست عراق از نیروهای ائتلاف، کردها اقدام به بزرگترین خیزش توده ای کردند، در مدت دو هفته سرتاسر کردستان عراق را به کنترل در آوردند (۱۸ ـ ۴) مارس، اما نیروهای ائتلاف که صدام را از کویت بیرون راندند. همچنان او را به عنوان ریاست جمهوری عراق باقی گذاشتند و در مقابل کردهایی که با نیروهای ائتلاف در شکست صدام نقش داشتند را در برابر ارتش زرهی و بمباران های صدام حسین تنها گذاشتند. این امر باعث آوراگی و در به دری و همچنین مستعرب کردن بخش هایی از موصل و کرکوک و دست یابی صدام و اعراب به مقاصد دیرینه خود درباره مناطق نفت خیز کردستان شد. که این امر در حال حاضر نیز باعث به وجود آمدن تنش هایی ما بین حکومت اقلیم و حکومت مرکزی « مالکی» شده است.
در پنج آوریل ۱۹۹۱ با وخیم شدن اوضاع کردستان و آوارگی و کشتار بی رحمانه صدام حسین، و تأثیر افکار عمومی جهان نسبت به مسأله شمال عراق، شورای امنیت ملل متحد قطعنامه ۶۸۸ را تصویب کرد.این قطعنامه از دو جهت برای کردها واقعه ای تاریخی بود. اول اینکه از کمیسیون داوری جامعه ملل در ۱۹۲۶ – ۱۹۲۵ به این سو، این نخستین بار بود که از کردها به نام یاد می شد. از سوی برای اولین بار بود که سازمان ملل متحد بر حق مداخله در امور داخلی کشوری عضو اصرار می ورزید. و این امر برای کردها و دیگر اقلیت های در معرض خطر امید بخش بود. قطعنامه ۶۸۸ سرکوب مردم غیر نظامی را در عراق خواست برای کمک به رفع تهدید صلح و امنیت جهانی در منطقه، فوراً به این سرکوب پایان دهد. به دنبال این قطعنامه در اواسط آوریل ۱۹۹۱؛ نیروهای ائتلاف ایجاد منطقه امن را در درون عراق اعلام و هواپیماهای عراق را از پرواز بر فراز شمال مدار ۳۶ درجه منع کردند. در نتیجه استان های کردنشین سلیمانیه، اربیل و دهوک تحت کنترل احزاب کردی قرار گرفتند. با برگشت آوارگان به منطقه، آشکار گردید که با فقدان اقتدار دولتی زندگی برای مردم مشکل است. همچنین با باز بودن مرزها و ورود و خروج غیر قانونی و سلیقه ای عمل کردن احزاب کردی در روابط خارجی با سایر دول، مشکلات عمده ای در مسائل داخلی و خارجی پدید آمد. (کرمی ۲۰۳ ـ ۱۳۷۶: ۲۰۴)
برای رهایی از این معضل، انتخابات در ۱۹ مه ۱۹۹۲ برگزار شد. آستانه ورود به مجلس برای احزاب کسب حداقل ۷ درصد آراء تعیین شد. تعداد اعضای پارلمان ۱۰۵ نفر در نظر گرفته شده بود. برای پیروزی در انتخاب رهبری کسب حداقل ۵۱ درصد کل آرای اخذ شده لازم بود. میزان مشارکت در این انتخابات ۸۸ درصد بود. که برندگان اصلی این انتخابات دو حزب دمکرات کردستان (۳/۴۵) در صد و اتحادیه میهنی با کسب (۸/۴۳) درصد از کل آراء اخذ شده بودند. برای اخذ منصب رهبری نه بارزانی و نه طالبانی نتوانستند ۵۱ درصد آراء را بدست آورند. بنا بر این با هم رهبری کردستان را بر عهده گرفتند. دولت خود گردان تا سال ۱۹۹۴ ادامه یافت در سال ۹۴ با آغاز درگیری های داخلی کردستان عراق به دو منطقه تجزیه شد. این وضعیت تا ۵ سال در کردستان عراق حاکم بود. (حق پناه ۶- ۱۳۸۱: ۷).
در سال ۱۹۹۸ با وساطت وزیر امور خارجه آمریکا موافقتنامه صلحی بین دو حزب کرد منعقد شد و به دنبال آن همکاری میان آنها به تدریج افزایش پیدا کرد. در ۱۲ مهر ۱۳۸۱ دو حزب توانستند مجلس منطقه ای کردستان را مجدداً تشکیل دهند. این مجلس اگر چه در سال ۱۹۹۲ تشکیل شده بود اما از سال ۱۹۹۵ به بعد تشکیل جلسه نداده بود. (گالبرایت ۱۳۸۱: ۳۳۱). نقطه عطف تحولات شمال عراق، بروز حوادث ۱۱ سپتامبر متعاقباً سقوط رژیم صدام در راستای استراتژی ایالات متحده آمریکا در قرن ۲۱ بود که بی تردید به اقلیم کردستان عراق موقعیتی ژئو استراتژیکی اعطاء نمود. (آیتی ۱۳۸۵: ۲۴)
دو حزب دمکرات و اتحادیه میهنی در سال ۲۰۰۳ با کنار گذاردن اختلافات داخلی از همان روزهای نخست با تمام توان و همراه و در کنار نیروهای ائتلاف با نیروهای بعثی جنگیدند، پس از جنگ دو حزب اصلی کرد در راستای افزایش توان چانه زنی در برابر قدرت و حکومت مرکزی، هم پیمان شده و در انتخابات مجلس ملی با فهرست مشترکی شرکت کردند. آنان همچنین با برگزاری دومین انتخابات پارلمان کردستان عراق همزمان با انتخابات عمومی و سراسری با فهرستی مشترک با برخی احزاب کوچکتر تواسنتند کابینه جدید دولت منطقه ای کردستان را تشکیل دهند. (کاویانی راد ۱۳۸۷: ۹۲)
دومین دوره انتخابات پارلمان در سال ۲۰۰۵ برگزار شد در این دوره علاوه بر افزایش کرسی ها، دو حزب بزرگ دمکرات و اتحادیه میهنی با هم ائتلاف کرده و اکثریت آراء را بدست آوردند. اقتدار این دو حزب در دور سوم انتخابات پارلمان با ظهور لیست «گوران» که نفوذ زیادی در مناطق تحت نفوذ اتحادیه میهن کردستان داشت و همچنین شکل گیری ائتلاف اصلاح و خدمات به شدت تهدید شد و برای اولین بار امکان تشکیل یک گروه اپوزیسیون قوی و یک پارلمان واقعی در کردستان عراق به وجود آمد. ۱۱ کرسی در پارلمان کردستان به اقلیت ها اختصاص دارد ۵ کرسی به کلدانی، سریانی و آشوری ها، ۵ کرسی به ترکمن ها و ۱ کرسی به ارمن های کردستان.
نتایج اخیر انتخابات پارلمانی و رهبری کردستان، رهبری بارزانی را با چالش جدی مواجه خواهد کرد زیرا گروه های رقیب توانسته اند درصد قابل قبولی از ۱۱۱ کرسی پارلمان را به خود اختصاص دهند. امری که گروه های اپوزیسیون را در تصمیم گیری های منطقه ای کردستان دخیل خواهد کرد.
۳٫۱۳ تأثیرات اقلیم کردستان بر پیرامون
شکل گیری دولت منطقه ای کردستان، در جوار مناطق کردنشین منطقه و با توجه به ساختار قومی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی و اجتماعی می تواند چالش هایی را برای ترکیه، سوریه و ایران در پی داشته باشد. با تداوم حیات و تثبیت آن در قانون اساسی این کشور احتمال در خواست خودمختاری و فدرالیسم از سوی کردهای کشورهای منطقه مطرح خواهد شد.

با توجه به این در حال حاضر در سال ۲۰۱۲ در جریان بحران سوریه شاهد حمایت اقلیم کردستان از کردهای این کشور هستیم. همچنین کردهای سوریه نیز خواستار خودمختاری و فدرالیسم می باشند. بازتاب تحولات شکل گرفته در عراق و تأثیر گذاری و نقش آفرینی کردها در ساختار داخلی این کشور می تواند خواسته های کردها در بعد منطقه ای را نیز گسترش دهد.

1. 1. تقویت هویت و فرهنگ کردی

دست آورد کردها در قانون اساسی عراق، توانمندی رسانه ای حکومت منطقه ای کردستان در بعد جهانی به همراه هزاران وب سایت کردی، انتشار بیش از ۴۰۰ مجله که شامل ۱۳ روزنامه می شود وجود ۱۴ دانشگاه و در نهایت مشارکت کردها در اداره حکومت مرکزی بر توان تأثیر گذاری فرهنگی کردستان عراق بر پیرامون افزوده است. بنا بر این اقدامات حکومت منطقه ای کردستان در پردازش، ارتقاء و ترویج فرهنگ، تاریخ و زبان کردی و انتشار آن توسط رسانه ها می تواند باعث گسترش علاقه کردهای جهان و منطقه خاورمیانه به اقلیم کردستان شده و محبوبیت آن را افزایش دهد و از آن الگوی ایده آل و آرمانی در ذهن کردهای سایر مناطق ایجاد نماید. (حافظ نیا ۱۳۸۵:۲۲)

1. 1. تأثیرات ذهنی و روانی

از آوریل سال ۱۹۹۱، دولت منطقه ای کردستان عراق در حال اجرای امور خود بوده است. دانشگاه ها باز شده اند، مجوز ایستگاه های رادیویی و تلویزیونی تنظیم شده اند، پلیس و نیروهای امنیتی به وجود آمده اند، بانک مرکزی، پرچم و سرود ملی و پایتخت تعیین شده است. (الیس ۱۳۸۶: ۲۱۲) تثبیت اقلیم کردستان عراق در پی تحولات سال ۲۰۰۳ به بعد و دستاورد کردها در قانون اساسی عراق باعث شده است که اعتماد به نفس کردها بالا رود (حافظ نیا ۱۳۸۵: ۲۳)

1. 1. تقویت ناسیونالیسم کردی

کردها از شکل گیری دولت منطقه ای کردستان قوت قلب گرفته و به آینده امیدوار هستند و انتظار دارند در کشورهای خودشان فرصت های بیشتری در اختیار آنها گذاشته شود. پس از تشکیل این حکومت ارتباطات و مراودات اجتماعی بین کردهای عراق و با کردهای کشورهای همسایه بیشتر شده است در نتیجه احساسات ملی گرایانه مردم کرد در کل منطقه تقویت شده است.