- انواع محصولات کشاورزی فرآوری نشده؛
- مواد خوراکی، شامل: آرد خبازی، نان، گوشت، قند، شکر، برنج، حبوبات و سویا، شیر، پنیر، روغن نباتی و شیرخشک مخصوص تغذیه کودکان؛
- کتاب، مطبوعات و دفاتر تحریر همچنین انواع کاغذ چاپ، تحریر و مطبوعات؛
- انواع دارو، لوازم مصرفی درمانی، خدمات درمانی و خدمات توان بخشی و حمایتی؛
- خدمات حمل و نقل عمومی مسافری درون و برون شهری جاده ای، ریلی، هوایی و دریایی؛
- فرش دستباف؛
- اموال غیرمنقول (زمین، ساختمان و…)؛
- انواع خدمات پژوهشی و آموزشی؛
- خدمات مشمول مالیات بر درآمد حقوق، موضوع مالیات های مستقیم؛
- خدمات بانکی و اعتباری بانک ها، مؤسسات و تعاونی های اعتباری و صندوق های قرض الحسنه مجاز و صندوق تعاون (طرح استقرار نظام مالیات بر ارزش افزوده، ۱۳۸۷).
۲-۹-۲- معافیت های مربوط به بخش کشاورزی
- انواع محصولات کشاورزی فرآوری نشده؛
- دام و طیور زنده- آبزیان، زنبور عسل و نوغان
- انواع دارو، لوازم مصرفی و درمانی و خدمات درمانی (حیوانی و گیاهی)؛
- خوراک دام و طیور؛
- انواع کود، سم، بذر و نهال (طرح استقرار نظام مالیات بر ارزش افزوده، ۱۳۸۷).
۲-۹-۳- سایر معافیت ها
- کالاهای همراه مسافرین خارج از کشور، برای استفاده شخصی تا میزان مقرر؛
- رادار و تجهیزات کمک ناوبری هوانوردی ویژه فرودگاه؛
- کالاهای اهدایی به صورت بلاعوض به وزارت خانه ها، مؤسسات دولتی و نهادهای عمومی غیردولتی؛
اقلام با مصارف صرفاً دفاعی (نظامی و انتظامی) و امنیتی (طرح استقرار نظام مالیات بر ارزش افزوده، ۱۳۸۷).
۲-۱۰- انواع مالیات بر ارزش افزوده
سه نوع مالیات بر ارزش افزوده وجود دارد که عبارتند از:

• مالیات بر ارزش افزوده از نوع تولیدی
• مالیات بر ارزش افزوده از نوع مصرفی
• مالیات بر ارزش افزوده از نوع درآمدی

هر کدام از این سه نوع مالیات نیز بر مبنای دو اصل مبدأ یا مقصد محاسبه می‌شوند. در اصل مبدأ؛ مالیات بر ارزش افزوده بر تمام کالاها و خدماتی که در کشور تولید می‌شوند، وضع می‌گردد، اما در اصل مقصد، مالیات بر ارزش افزوده بر همه کالاها و خدماتی که در کشور مصرف می‌شوند، وضع می‌شود (صمیمی و صالح نژاد، ۱۳۷۷).

۲-۱۰-۱- مالیات بر ارزش افزوده از نوع تولیدی
در صورتی که از اصل مبدأ استفاده شود، تمام مخارج در تولید ناخالص (به جز مخارج دولت بابت دستمزد که نمی‌تواند تحت پوشش مالیات بر ارزش افزوده قرار گیرد) در برگرفته می‌شود؛ با فرض اینکه از اصل مبدأ استفاده شود، صادرات که منشأ داخلی دارد، مشمول مالیات می‌شود، اما واردات که ارزش آن از خارج نشأت می‌گیرد، مشمول مالیات نمی‌شود. بنابراین پایه مالیات بر ارزش افزوده از نوع تولیدی، جمع تمام مخارج در تولید ناخالص داخلی به استثنای مخارج دستمزدی دولت است.
در مالیات بر ارزش افزوده از نوع تولیدی، مالیات کلی بر فروش اعمال می‌شود. این نوع مالیات بر ارزش افزوده می‌تواند بر کالاهای مصرفی و سرمایه‌ای اعمال شود. در این روش، کالاهای سرمایه‌ای و استهلاک آن‌ ها، از مالیات معاف نیستند و به خرید کالاهای سرمایه‌ای، اعتبار مالیاتی تعلق نمی‌گیرد؛ از این‌رو این مالیات انگیزه سرمایه‌گذاری را تضعیف می‌کند.
۲-۱۰-۲- مالیات بر ارزش افزوده نوع مصرفی
در مالیات بر ارزش افزوده از نوع مصرفی، علاوه بر استهلاک، مخارج مربوط به کالاهای سرمایه‌ای نیز از شمول پایه مالیاتی خارج می‌شود. با کاهش هزینه‌های سرمایه‌ای از تولید، آنچه باقی می‌ماند برابر ارزش کالاهای مصرفی تولید شده است. نظام مالیات بر ارزش افزوده‌ای که در کشورهای عضو جامعه اروپا مورد استفاده قرار می‌گیرد، از این نوع است. گرایش برخی کشورهای در حال توسعه نیز به استفاده از این روش است؛ به ویژه به علت معاف بودن کالاهای سرمایه‌ای از مالیات که انگیزه برای سرمایه‌گذاری بیشتر را به وجود می‌آورد؛ استفاده از این روش در عمل نسبت به دو روش دیگر، از سهولت بیشتری برخوردار است (صمیمی و صالح نژاد، ۱۳۷۷).
۲-۱۰-۳- مالیات بر ارزش افزوده نوع درآمدی
سومین نوع مالیات بر ارزش افزوده، از نوع درآمدی می‌باشد که استهلاک را در بر نمی‌گیرد و مخارج سرمایه‌ای خالص را شامل می‌شود. پایه این مالیات، مجموعه درآمد پرداختی به عوامل، پس از کسر مخارج دستمزدی دولت است. علت نامگذاری این نوع مالیات نیز همین موضوع می‌باشد. به بیان دیگر، پایه کلی مالیات در نوع درآمدی مالیات بر ارزش افزوده، متناسب با درآمد عوامل تولید است. لازم به ذکر است که باید به این نکته نیز توجه شود که مالیات بر ارزش افزوده از نوع درآمد با نوع مصرفی آن تفاوت‌هایی دارد؛ از جمله اینکه فعال اقتصادی در پرداخت مالیات از نوع درآمدی، مجاز به کم کردن استهلاک است اما در نوع مصرفی مجاز به کسر سرمایه‌گذاری ناخالص می‌باشد. به عبارتی دیگر، مالیات بر ارزش افزوده از نوع درآمدی به اندازه تفاوت سرمایه‌گذاری ناخالص و استهلاک، بیشتر از مالیات بر ارزش افزوده از نوع مصرفی می‌باشد.

۲-۱۰-۴- مقایسه سه نوع مالیات بر ارزش افزوده
در میان سه نوع مالیات، مالیات بر ارزش افزوده از نوع تولیدی، وسیعترین پایه مالیاتی و مالیات بر ارزش افزوده از نوع مصرفی، کمترین پایه مالیاتی را ایجاد می کند.
چون مالیات تولیدی، خریدهای ناخالص کالاهای سرمایهای)بدون مستثنی کردن استهلاک) را شامل میشود؛ موانعی در برابر سرمایه گذاری ایجاد می کند و در صورتی که محاسبه مالیات بر ارزش افزوده به روش صورت حساب انجام گیرد، در مورد آن دسته از فعالیت ها که موفق به انتقال بخشی ازهزینه های سرمایهای خود به بعد شوند؛ وضع این مالیات بر کالاهای سرمایهای؛ منجر به مالیات چند مرحلهای می‌شود که در مالیات بر ارزش افزوده از نوع درآمدی، این مساله در حد کمتری به وجود میآید.
در میان این سه روش، مالیات بر ارزش افزوده از نوع مصرفی که کمترین پایه مالیاتی را ایجاد می کند یک مالیات عمومی بر مصرف است (در صورتی که از اصل مبدا استفاده شود؛ خالص صادرات را نیز در بر می گیرد) بنابراین در میان سه روش، بیشتر کشورها معمولا این روش را بر میگزینند.
البته استفاده از این روش ؛ بالاترین نرخ مالیات را برای ایجاد بازده درآمدی مطلوب لازم دارد و به همین علت برخی کشورها کوشش می کنند مبنای مالیات بر ارزش افزوده از نوع مصرفی را به وسیله مالیات پذیرکردن بخشی از کالاهای سرمایه ای گسترش دهند (صمیمی و صالح نژاد، ۱۳۷۷).