عوامل فردی

نارساییها و نقض شخصیتی،رهایی از برخی از دردهای جسمی،انگیزه لذت‏جویی، کنجکاوی،تجربه و کسب یک احساس‏ جدید،احساس‏ پوچی و زائد بودن در خانواده و اجتماع، احساس طردشدگی،احساس تنهایی و اندوه، عدم اطمینان به آینده، یاس و ناامیدی، بی‏ارادگی، احساس لذت جنسی کاذب، فشار روحی و ناراحتیهای فکری، اضطراب‏ و افسردگی، سرخوردگیهای روانی، بیخبری از واقعیت‏ها، تسکین و تخدیر اعصاب و مراکز عصبی برای رهایی از فشارها، فقدان علائق و ارزشها و … از عوامل فردی موثر در بزهکاری می باشد.

برای نمونه جوان معتاد به مواد مخدر اغلب فردی‏ سست اراده و با رکود فکر،فاقد حسن ابتکار، بی‏ثمر و تنبل و ضعیف النفس می‏باشد که برای‏ فرار از واقعیت‏ها در دنیای خودفریبی،تقلب و ریا بسر می‏برد و زیر بار مسئولیت های اجتماعی‏ و حیاتی قرار نمی‏گیرد

الف : عوامل ارثی  یا ژنتیکی

توارث، یک عامل احتمالی مورد برسی در ارتکاب بزه  است. تحقیقات متعدد درنوروبیولوژی نشان داده است که مغز انسان مواد روان‌گردان می‌سازد. برای نمونه داروهای آرام‌بخش که در بیرون از بدن انسان ساخته می‌شوند با مواد آرام‌بخش تولید شده در درون بدن مشابهت دارند. موادی که به هروئین شبیه است و در داخل بدن ساخته می‌شود آندروفین نام دارند. تحقیقات بر روی راه‌های عصبی آناتومیک، احتمال ارتباط بین وابستگی داروئی و گرایش ژنتیکی را تقویت می‌کند.

ب: عوامل فردی و روان‌شناختی

از میان عوامل روان‌شناختی و فردی که می‌تواند علت بزهکاری را را تبیین نماید، فعالیت رفتاری، مردم آمیزی و دامنه توجه کردن را می‌توان نام برد.

برای مثال می توان گفت بین شخصیت ضداجتماعی و اختلال سلوک با سوء مصرف مواد ارتباط وجود دارد. نوجوانانی که مواد مصرف می‌کنند دارای منبع کنترل بیرونی هستند و در مقایسه با آنهائی‌که مواد مصرف نمی‌کنند، اعتمادبه‌نفس کمتری دارند. فشار روانی نظیر: فشار گروه همسالان، پرخاشگری و عدم وجود مهارت‌های مقابله‌ای از دیگر عوامل روان‌شناختی مرتبط با سوء مصرف مواد است.

برخی پژوهش‌ها، وابستگی به مواد را به عوامل فردی همانند، فقدان عزت نفس و خودکفائی، احساس رضایتمندی ضعیف، بالا بودن اضطراب و پائین بودن توانائی ابراز وجود، رفتارهای تکانشی، کنترل پائین شخصیتی و تمایل به خود بیمارانگاری مرتبط دانسته‌اند. همچنین کنجکاوی عامل مهم دیگر در گرایش نوجوانان به سوء مصرف موادمخدر است.

ج: عوامل صفات شخصیتی

یکی دیگر از عوامل تأثیرگذار بر بزهکاری صفات شخصیتی افراد است. به‌عبارت دیگر، اختلالات شخصیتی افراد نظیر: عدم پذیرش ارزش‌های سنتی و رایج، نیاز شدید به استقلال، پرخاشگری شدید، اعتمادبه‌نفس پائین، فقدان مهارت در رد پیشنهادی خلاف دوستان ناباب و اطرافیان و… از جمله عواملی هستند که در گرایش افراد به‌سوی بزهکاری های خاص مؤثر هستند.

د:عوامل مرتبط با نوع نگرش افراد به بزه خاص

برای نمونه معمولاً افرادی‌که دارای نگرش و باور مثبت به موادمخدر هستند، احتمال بیشتری برای گرایش به سمت اعتیاد دارند. بعضی از افراد با داشتن باورهای غلطی همچون: ”مصرف این مواد باعث رفع دردهای جسمی و خستگی می‌شوند و به کسب آرامش روانی و فراموشی مشکلات و گرفتاری‌ها کمک می‌نمایند و یا این‌که با مصرف چندبار مواد که کسی معتاد نمی‌شود و…“ به دام اعتیاد می‌افتند.

ه: عوامل مرتبط با موقعیت‌های نامساعد و اختلالات روانی

ترک تحصیل، بی‌سرپرستی، معلولیت جسمی، بیماری‌های مزمن، از دست دادن نزدیکان، در معرض خشونت بودن در دوران کودکی و… نقش مهمی را در گرایش افراد به بزهکاری بازی می‌کند

- وجدی، زهره، اعتیاد و جوانان،ص32

عدم آگاهی و کم سوادی

افرادی که از سواد و تحصیلات کم‏تری برخوردارند،آسیب‏پذیرتر از افرادی‏اند که نسبت به تأثیرات بزه  آگاهی‏ دارند.هرچند نمی‏توان میزان تحصیلات افراد را عاملی برای‏ مصرف این‏گونه موارد دانست،اما تحقیقات بسیاری نشان‏ می‏دهند که هرچه سواد و میزان تحصیلات قشر جوان بالاتر باشد،کم‏تر به بزهکاری روی می‏آورند. برای نمونه براساس آمار،66 درصد افراد معتاد،سوادی در سطح ابتدایی‏ و درصد کمی نیز در سطح متوسطه داشته‏اند.

ع:خصوصیات و ویژگی‏های  خاص جوانان و نوجوانان

در بسیاری از موارد مشاهده می‏شود که نوجوانان و جوانان‏ مضطرب،پریشان،افسرده و منزوی،به‏طور مرتب دچار شکست‏های گوناگون تحصیلی-اجتماعی می‏شوند، عزت نفس،خویشتن‏داری و اعتماد به نفس خود را از دست می‏دهند و به سیگار،الکل،مواد مخدر و…به عنوان مفردی‏ برای رهایی از این مشکلات روی می‏آورند.

همچنین گروهی از نوجوانان به‏ دلیل سازگاری با دوستان و همسالانشان و یک رنگ شدن با آن‏ها چنان موجودیت فردی-خانوادگی خود را فراموش‏ می‏کنند که در برابر هر تقاضایی سر تسلیم فرود می‏آورند.هر چه روابط بین والدین و فرزندان نوجوانشان کاهش یابد، ارزش همسالان و روابط گروهی برای آنان بیش‏تر می‏شود.

بند دوم :عوامل خانوادگی

خانواده اولین مکان رشد شخصیت، باورها و الگوهای رفتاری فرد است که می‌تواند خود، منبعی برای تنش باشد. خانواده نه تنها در تعیین ارزش‌ها و شخصیت کودک دارای اهمیت است، بلکه به‌صورت غیرمستقیم به‌تدریج بر ساخت جامعه اثر می‌گذارد و اندیشه و رفتار والدین به جامعه منتقل می‌شود. بنابراین، منشأ بسیاری از نابهنجاری‌ها و انحرافات اخلاقی نوجوانان نیز فقدان یک نظام صحیح و سالم خانوادگی است. حمایت افراطی والدین از فرزندان و رفتارهای اجتماع ستیز والدین، زمینه‌های ناسالم روانی و احتمال گرایش افراد را به اعتیاد فراهم می‌کند.

در مطالعات متعدد مشخص شده است که دلبستگی ضعیف به مادر و وجود پدر ناآرام و سهل‌انگار در دوران کودکی احتمال آن که نوجوانان را به مصرف الکل و موادمخدر سوق دهد بسیار زیاد است.
در زیر به بعضی از مهمترین عوامل مستعدکننده خانوادگی اشاره شده است:زمینه‌های نامناسب خانوادگی، فقر مادی خانواده، وجود الگوهای نامناسب در خانواده، ناآگاهی والدین، ارتباط ضعیف با فرزندان، غفلت از فرزندان، خانواده آشفته و متشنج، درگیری والدین و مشاجره آنها و… .از جمله این عوامل هستند.

الف: زمینه های خانوادگی

یکی از مهم‏ترین عواملی که نقش بسزایی در همنوایی یا ناهمنوایی فرد با ارزش‏ها و هنجارهای اجتماعی دارد، خانواده است. تأثیر خانواده بر شکل‏گیری شخصیت و منش افراد و نهادینه شدن هنجارهای اجتماعی در آن‏ها و در نتیجه، در رفتارهای آتی آن‏ها، مورد توجه بیش‏تر صاحب‏نظران بوده است. این‏که خانواده دارای چه ویژگی‏های اخلاقی باشد و چه میزان به ارزش‏ها و دستورات اخلاقی اهمیت دهد و آن‏ها را در فرایند زندگی حاکم کند، روابط بین اعضای خانواده چگونه باشد و چه مقدار والدین به نقش خویش در تربیت فرزندان واقف باشند و آن را به درستی اِعمال کنند، می‏تواند اعضای خانواده را در برابر انواع انحرافات از جمله «اعتیاد» بیمه کرده یا زمینه را برای حرکت در مسیر انحراف فراهم نماید.

چنان‏که دوگرف، جرم‏شناس مشهور، معتقد است: منش و رفتارهای بزه‏کار در جامعه تا حد زیادی با توجه به ویژگی‏های محیط خانوادگی او رقم زده شده است.

بنابراین، همبستگی بین رفتار فرد با روابط افراد در زندگی خانوادگی، مورد توجه بیش‏تر صاحب‏نظران قرار گرفته است. دامنه تأثیر خانواده به حدّی است که حتی روان‏شناسان از شیر گرفتن نابهنگام کودک یا شیوه تغذیه او را در انحرافش مؤثر می‏دانند.

به سبب این نقش اولی و اصلی خانواده در زمینه تعلیم و تربیت افراد، دین اسلام برای اعضای خانواده نقش‏های مهمی قایل شده است و سلامت اعضای خانواده و رشد و ارتقای آن‏ها را در گرو رعایت این نقش‏ها و مسؤولیت‏ها می‏داند. دین اسلام برای نهاد خانواده در تربیت فرزندان، تا آن‏جا اهمیت قایل است که یکی از ملاک‏های گزینش را درامر ازدواج یا مسؤولیت‏ها برخورداری از خانواده اصیل می‏داند.

حضرت علی علیه‏السلام در نامه‏ای به مالک اشتر می‏فرماید: از میان مردم، کسانی را برای کارگزاری انتخاب کن که تجربه و حیا دارند، از خانواده‏های صالح و صاحب قدم‏های مفیداسلام و دارای سوابق شایسته‏اند،همچنین دین اسلام حقوق متقابلی برای فرزندان و والدین برشمرده و آن‏ها را به رعایت آن حقوق سفارش نموده است. حضرت در این زمینه می‏فرماید: برای فرزند بر پدر حقی است و برای پدر برفرزند حقی. حق پدر بر فرزند این است که او را در همه چیز اطاعت کند، مگر در معصیت خداوند سبحان. و حق فرزند بر پدر آن است که اسم زیبا بر او بگذارد و فرهنگ سازنده او را نیکو کند و قرآن را به او تعلیم نماید.

- اکبری، ابوالقاسم، مشکلات نوجوانی و جوانی،ص251

- فرجاد،محمد حسین،آسیب‏شناسی کجروی‏های اجتماعی،ص 83

- نجفی توانا، علی ، جرم‏شناسی،صص 142ـ143

- قائمی، علی ، آسیب‏ها و عوارض اجتماعی، ص 142

- نهج‏البلاغه، ترجمه سیدجعفر شهیدی، نامه 53 / حکمت 399

فقر مادی خانواده

بیشتر بزهکاران جوامع را افراد فقیر تشکیل می دهند مثلاً افرادی که در محله های شلوغ و پرجمیعت شهرها زندگی می کنند بیشتر از سایر افراد در خطر بزهکاری  قرار دارند.

البته نمی توان گفت بین فقر و بزهکاری رابطه ای مستقیم وجود دارد چون در هر جامعه عده زیادی از مردم فقیرند ولی بزهکار نیستند اما یکی از عللی که افراد مختلف را به بزهکاری می کشاند در محرومیت های ناشی از فقر است .به رغم این‏که بین فقر مادی و بزهکاری هیچ ارتباطی وجود ندارد،ولی عامل‏ مهمی در بزه جوانان جامعه به شمار می‏آید،زیرا به‏ علت فقر و نداری امکان دسترسی به بسیاری از امکانات‏ آموزشی را از دست می‏دهند و هیچ تخصص و حرفه‏ای پیشه‏ نمی‏کنند و در نتیجه در بازار کار سهم عمده‏ای ندارند.همین‏ امر موجب کشیده شدن گروهی از جوانان به سمت و سوی‏ بزهکاری و امکان استفاده از آن می‏شود

البته در بعد دیگر باید گفت مقدار چشمگیری از بزهکاران  را افراد ثروتمند و پردرآمد جامعه تشکیل می دهند زیرا در خانواده هایی که رفاه و درآمد اقتصادی زیاد است روابط انسانی بر اثر کثرت کار و یا سرگرمی ضعیف تر می شود ضعف روابط انسانی به نوبه خود عامل مساعدی برای کشش به بزهکاری است.

ج: ستیزه والدین

وقتی محیط خانواده کانون و محیط مناسبی برای زندگی نباشد انسانی سعی می کند بیشترین اوقات خود را در خارج از محیط خانواده بگذراند.

محمد حسین فرجاد درباره اختلافات و مشاجرات و ستیزه های والدین و تأثیر سوء آن بر فرزندان می نویسد:ضمن ارتباط و تماس با معتادان جوان به عده ای برخوردیم که به علت روابط نامطلوب والدین شان با یکدیگر راه مواد مخدر و اعتیاد را انتخاب کرده بودند به نظر وی وقتی محیط خانواده کانون و محیط مناسبی برای زندگی نباشد انسان باید سعی کند به دام فرصت طلبان اعتیاد که مانند شکارچیان ماهری که دنبال شکار می گردند نیافتد این تبهکاران و عاملان اعتیاد و مخدرات پس از شناخت مشکل شخصی این افراد در نقش انسان دلسوز ظاهر شده و برای فرار از این واقعیت تلخ آنان را به مصرف سیگار و مخدرات دعوت می کنند و پس از چند بار مصرف مواد مخدر معتادش می نمایند و پس از معتاد کردن شخص ،دیگر از آنها به عنوان دوست خبری نمی شود بنابراین هر قدر ستیزه های خانوادگی بیشتر باشد احتمال کشش به طرف بیرون از خانه و دوستان ناباب و اعتیاد و دیگر انحرافات و آسیب های اجتماعی بیشتر می شود.

درباره تأثیر شرایط نامطلوب محیط خانواده در گرایش به جرائم و بزهکاری  همچنین می توان گفت: هم دختران و هم پسرانی که والدین خود را در اثر جدایی هیجان آمیز یا طلاق از دست می دهند بیشتر در اعمال بزهکارانه درگیر می شوند در میان پسرانی که پدر و در میان دخترانی که مادر خود را در اثر مرگ از دست می دهند وقوع جرم و جنایت و اعتیاد بیش از مردم عادی هست.

در این راستا آمارها نشان می‏دهند، نوجوانانی که والدینشان دچار مشکلات و مسائل اخلاقی- رفتاری‏اند،بیش‏تر در معرض خطر اعتیاد و مصرف مواد مخدر قرار دارند،مشکلات رفتاری خانوادگی منجر به عدم‏ امنیت و وارد شدن فشار روانی بر جوانان و نوجوانان می‏شود و آنان را از محیط امن خانواده دور می‏سازد.همین امر موجب ارتباط بیش‏تر آن‏ها با دوستان و گاه افراد مسئله‏داری‏ می‏شود که زمینه‏ساز بسیاری از مسائل اجتماعی بعدی‏ خواهد بود.

بند سوم :عوامل محیطی

دوستان و معاشرین ناباب، یا بطور کلی عوامل محیطی  می تواند در کشیده شده کودکان و نو جوانان به سوی بزهکاری موثر واقع شود در جامعه،عوامل مخاطره‌آمیز محیطی می‌توانند شامل موارد زیر باشند:

الف:نقش گروه همسالان و دوستان

گروه همسالان و دوستان الگوهای مورد قبول یک فرد در شیوه گفتار، رفتار و اندیشیدن هستند. فرد برای این‏که مقبول جمع دوستان و همسالانش باشد و با آن‏ها ارتباط و معاشرت داشته باشد، ناگزیر است هنجارها و ارزش‏های آن‏ها را بپذیرد. در غیر این صورت، از آن جمع مطرود می‏شود. از این‏رو، به شدت متأثر از آن گروه می‏گردد، تا حدّی که اگر بنا باشد در رفتار فرد تغییری ایجاد شود یا باید هنجارها و ارزش‏های آن جمع را تغییر داد یا ارتباط فرد را با آن گروه قطع کرد. تأثیر گروه همسالان، همفکران و همکاران و دوستان در رشد شخصیت افراد کم‏تر از تأثیر خانواده نیست؛ چرا که در مرحله بعد از محیط خانواده، منحصرا زیر نفوذ این گروه قرار می‏گیرد. بدین روی، اگر فردی با گروهی از بزهکاران رابطه برقرار کند و با آن‏ها دوست شود، به تدریج تحت تأثیر رفتار آن‏ها قرار می‏گیرد ، چون از سویی، ملاک پذیرش و قبول فرد توسط یک گروه و جمع، پذیرفتن فرهنگ آن‏هاست.

ب:عوامل مربوط به مدرسه

مدرسه دومین سازمان اجتماعی است که در ساختار شخصیتی نوجوانان سهم مهمی را ایفا می‌کند. آگاهی مربیان نسبت به اصول بهداشت روانی در شکل‌گیری صحیح شخصیت کودکان اثر دارد. عواملی چون بی‌توجهی اولیاء مدرسه ، استرس‌های شدید تحصیلی، عملکرد تحصیلی ضعیف، ترک تحصیل، ورود به مدرسه جدید و احساس انزوای اجتماعی، بی‌علاقگی به فعالیت‌های مدرسه، عدم نظارت و کنترل کافی مسئولین مدارس بر دانش‌آموزان، مدیریت ضعیف مدارس و… از جمله عواملی محیطی تأثیرگذار در گرایش فرد به بزهکاری هستند.

- فرجاد،محمد حسین، منبع پیشین ، ص95

- دفتر همکاری حوزه و دانشگاه، جامعه‏شناسی روش‏های درمان گروهی، ص 5

روایتی که از پیامبراکرم صلی‏الله‏علیه‏و‏آله در این زمینه وجود دارد، به روشنی دلالت بر این مدعا دارد: اگر فقر در جامعه به قدری زیاد شود که گروه‏هایی در جامعه گرسنه باشند و در تأمین معیشت خود دچار مشکل شوند، به یقین ارزش‏ها و دستورات و هنجارها و قوانین را نادیده می‏گیرند و در این صورت، انحرافات اجتماعی در جامعه اشاعه می‏یابد

از سوی دیگر، اسلام مال اندوزی و ثروت انباشتن را نیز عامل طغیان و انحراف انسان‏ها به حساب آورده است؛ چون بسیاری از انسان‏ها اگر خود را در زمینه‏های مادی کاملاً مستغنی و بی‏نیاز احساس کنند، به تدریج این بی‏نیازی در زمینه‏های اقتصادی، موجب می‏شود که فرد خود را در زمینه‏های دیگر نیز از خدا بی‏نیاز بداند و در این صورت، دستورات و فرامین او را زیر پا گذارد و به سوی طغیان و ناهنجاری روی آورد. این معنا از آیه ششم و هفتم سوره «علق» قابل استنباط است که می‏فرماید:

کَلَّا إِنَّ الْإِنسَانَ لَیَطْغَى، یعنی: حقا که انسان سرکشى مى‏کند

أَن رَّآهُ اسْتَغْنَى  یعنی :همین که خود را بى‏نیاز پندارد

د: بیکاری

بیکاری یکی از مشکلات عمده اقتصادی است که همیشه مورد توجه و نگرانی سیاستگذاران و برنامه ریزان کشور بوده است همین طور تورم و گرانی نیز موجب دغدغه و دلواپسی جامعه می باشد ولی بیکاری نسبت به تورم حساس تر و با اهمیت تر است. دلیل اهمیت بیکاری جدا از اثرات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی آن که در بعضی مواقع خاص امکان دارد مسایل بحران زا در پی داشته باشد به لحاظ ویژگی ابعاد اقتصادی آن است. اگر بیکاری بر اثر ایجاد نشدن واحدهای تازه تولیدی و صنعتی و خدماتی و فنی اشتغالزا تداوم و گسترش یابد قطعاً کاهش قدرت خرید نیروی کار در جامعه تأثیرات منفی بر جای می گذارد و در میزان تقاضای کل جامعه این پیامد ناگوار فی الفور مانند میزان الحراره درجات تقلیل را طی خواهد کرد چه بسا این وضعیت منفی به بروز رکود و کسادی کامل در میزان ظرفیت های سرمایه منجر شود.

بیکاری به عنوان یک مسأله اجتماعی زمینه مساعدی برای رشد انحرافات اجتماعی است.

ه: ناکارامدی نظام تربیتی

در آغاز قرن نوزدهم، صاحب‏نظران معتقد بودند، برای پیش‏گیری از جرایم در یک جامعه، باید کاری کرد که آموزش و پرورش در آن جامعه همگانی شود و تلاش نمودند تا آموزش و پرورش را اجباری سازند. ویکتور هوگو در این‏باره، جمله مشهوری دارد: یک مدرسه باز کنید تا درِ یک زندان بسته شود ،اما بعدها متوجه شدند که صرف با سواد شدن افراد جامعه تأثیری در کاهش میزان جرایم ندارد، بلکه نوع و کیفیت جرایم متفاوت می‏شود؛ یعنی مجرمان با مکر و حیله و نیرنگ و به شکل‏های پیچیده‏تری دست به جرایم می‏زنند. افراد با فراگیری رعایت نظم و انضباط در محیط مدرسه و ارزش‏ها و دستورات اخلاقی، برای رعایت قوانین و مقرّرات اجتماعی آماده می‏شوند، در حالی‏که با صنعتی شدن کشورها، مدرسه‏ها به جای پرداختن به دو وظیفه اصلی‏شان، که تعلیم و تربیت باشد، «تربیت» را نادیده گرفته، تنها افراد را برای رسیدن به شغلی خاص در جامعه هدایت می‏کند. از سوی دیگر، وجود تعداد زیاد دانش‏آموزان در کلاس‏های درس و عدم امکان توجه و بررسی کافی مربیان و معلمان به ابعاد اخلاقی و عقیدتی کودکان و دانش‏آموزان، در کنار عوامل دیگر، بستری برای انحراف فراهم می‏کند.

- مجلسی ، محمدباقر ، بحارالانوار، ج 62، روایت 7، ص 27

-سوره علق ،آیات 7-6

- فرزین فر، مهرداد، اعتیاد،علل و پیامدهای آن، ص 115

- دانش تاج زمان، پیشین، ص 261

: استراتژی های  آموزشی و تربیتی پیشگیری از بزهکاری

خسارات جانی و مالی فراوانی که از پدیده ضداجتماعی به بار می آید دولت ها را از همان ابتدا وادار به مبارزه با این پدیده کرده است. درباره ضرورت مبارزه، به هیچ وجه اختلافی بین دانشمندان و صاحب نظران نیست و چنانچه اختلافی باشد درباره شیوه های مبارزه است; اینکه آیا باید راه مبارزه را منحصر به مجازات نمود یا آنکه راه های دیگری هم در نظر گرفت. برای مبارزه اساسی با پدیده ضداجتماعی باید با علل آن به مبارزه برخاست نه با معلول. قرن هاست که دولت ها راه مبارزه را محدود و منحصر به برقراری و تشدید مجازات نموده اند. این سیاست کیفری نه تنها از میزان بزه نکاسته، بلکه تعداد آنها روز به روز قوس صعودی پیموده است. از سوی دیگر، همان گونه که در بیماری های جسمی، پیشگیری به درمان ترجیح دارد، در بیماری های روحی و روانی نیز بهتر است پیش از آنکه فرد دچار اختلال گردد به فکر پیشگیری بود.

در خصوص بزهکاری و جرم نوجوانان دو مسئله اهمیت دارد: اول اینکه چه عواملی آنان را به سوی جرم سوق می دهد و دوم اینکه چگونه باید شخص مبتلا را درمان نمود تا به تدریج از میزان جرم کاسته شود. به عقیده کرو برای جلوگیری از جرم باید چهار اصل را رعایت نمود:

۱. حق داشتن فرزند و تعداد آنها باید نسبت مستقیم باتوانایی های جسمی، روانی، اقتصادی و عاطفی والدین داشته باشد.

۲. باید طرحی برای آموزش پدران و مادران امروز و فردا تهیه و اجرا گردد.

۳. مؤسساتی برای کمک و سرگرم کردن نوجوانان و انجام کارهای سودمند برای آنان دایر گردد.

۴. از توسعه و تراکم جمعیت در محله های فقیرنشین تا آنجا که امکان دارد جلوگیری به عمل آید.

گفتار  اول :پیش گیری از بزهکاری و خانواده یا استراتژی های خانواده گرا

می دانیم که در هر مورد پیش گیری مهم تر از درمان است. ایجاد ارتباطات نزدیک و صمیمانه با جوانان، پر کردن خلأهای عاطفی، درک حساسیت سنین جوانی، کمک به حل مشکلات خاص این سنین، عدم وارد آمدن فشارهای غیرمتعارف در مسائلی همچون تحصیل، ایجاد احساس وجود اعتماد به فرد جوان و اهمیت دادن به نظرات و تصمیمات جوان از جمله عواملی است که در کانون خانواده بایستی به آن توجه شود و از سوی دیگر نیز برنامه ریزان و تصمیم گیران بایستی با ایجاد زمینه های شغلی، تحصیلی، ایجاد فضاهای تفریحی مناسب، گسترش تنوع تفریحات سالم، عدم گریز از آموزش آسیبب های اجتماعی با بیان نظرات بی منطقی هم چون از بین رفتن قبح عمل و… ایجاد مراکز مشاوره و اطلاع رسانی شفاف از طریق رسانه ها، زمینه کاهش بزهکاری را فراهم نمایند.

این استراتژی ها مهارت هایی راجهت تمرین آماده کرده است مانند آموزش وا لدین درمورد روش های فرزند پروری ،مهارت های ارتبا طی بین کودک وخانواده وحل مشکلات کودک وخانواده بدون تخلف وتنبیه . ملاقات های خانگی که قادرند منابع خطرزا در خانه معرفی کنند وزمینه های راهنمایی لازم برای نگهداری ورشد سالم کودکان رادر خانه فراهم کنند .

- شعاع کاظمی، مهرانگیز، روان شناسی جرم ، شهریور ۱۳۸۷

- ممقانی اصل، مصطفی، آن سوی توهم، ص 26