جایگزین‌ها، رویکردهای متفاوتی را برای رسیدن به وضعیت مطلوب از وضعیت اولیه پیشنهاد می‌دهند. هر جایگزین باید مقررات مسئله را ارضا کند.

مرحله پنجم: تعریف کردن معیارها^[۷۴]
معیارهای تصمیم‌گیری ابزاری هستند که با آن‌ ها بین جایگزین‌ها تمیز قائل می‌شویم. مهم‌ترین نکته در تعریف این معیارها این است که بر اساس هدف تعیین شوند و ابزاری قابل‌مشاهده برای نشان دادن هر کدام از جایگزین‌ها باشند. از آنجا که هدف‌ها بر اساس این معیارها تعیین می‌شوند هر هدف باید بتواند یک معیار را تولید کند.
با استناد بر حرف‌های باکر(۲۰۰۱) معیارها باید
توانایی متمایز کردن جایگزین‌ها از هم و نشان دادن میزان عملکرد هر یک را داشته باشند.
تمامی اهداف را شامل شوند.
کارا و معنی‌دار باشند.
تعدادشان کم و فاقد حشو باشند.
مرحله ششم: انتخاب ابزار تصمیم‌گیری
راه‌های زیادی برای حل یک مسئله تصمیم‌گیری وجود دارد. انتخاب راه حل مناسب کار ساده‌ای نیست و بستگی به ذات مسئله دارد و به همان شکل بستگی به انسان تصمیم گیر هم خواهد داشت.
مرحله هفتم: ارزیابی جایگزین‌ها به وسیله معیارها
با توجه به نوع معیار، عامل ارزیابی هم می‌تواند عینی^[۷۵] یا ذهنی^[۷۶] باشد. بعد از ارزیابی، ابزار تصمیم‌گیری می‌تواند برای رتبه‌بندی جایگزین‌ها، اعمال شوند.
مرحله هشتم: سنجیدن اعتبار جواب‌ها
جایگزین‌ها به طور قطع مقررات مسئله را رعایت می‌کنند اما ممکن است ابزار تصمیم‌گیری بد اعمال شود و تصمیم گیر مجبور است در ادامه مقررات جدیدی به مسئله اضافه کند.
۳-۳ تصمیم‌گیری با چند معیار^[۷۷]
اولین گام در مواجهه با مسائل تصمیم‌گیری چند معیاری یافتن تعداد صفت‌ها یا معیارها ایست که در مسئله موجودند. در مرحله بعد، ما نیازمندیم که اطلاعات مناسبی را جمع‌ آوری کنیم که به وسیله آن ترجیحات تصمیم گیرها به درستی نشان داده می‌شود. انتخاب روش مناسب برای ارزیابی و مرتب کردن جایگزین‌ها آخرین مرحله از این فرایند است. در زیر نمودار MCDM برگرفته از کتاب تی زنگ و هانگ^[۷۸] (۲۰۱۱)را می‌بینیم.

 

شکل ۳-۱: مراحل MCDM

۳-۳-۱ تاریخچه توسعه تصمیم‌گیری چند معیاری
ریشه‌های تاریخی این نوع مسائل را باید در مکاتبات میان نیکلاس برنولی^[۷۹] و پییر دی مونتمورت^[۸۰] در مورد پارادوکس سنت پترزبورگ^[۸۱] رد یابی کرد. بازی سنت پترزبورگ مسئله‌ی زیر را معرفی می‌کند:
“بازی به وسیله‌ی یک سکه انجام می‌شود. به شما گفته می‌شود که یک سکه را آن قدر پرتاب کنید تا شیر بیاید. تعداد پرتاب کلی شما نشان‌دهنده میزان جایزه شما خواهد بود. (دو برابر میزان پرتاب، پول دریافت می‌کنید) سال اصلی این است: شما چه میزان پول حاضرید برای انجام این بازی بپردازید؟”
در سال ۱۹۴۷ ون نویمن^[۸۲] و مورگنسترن^[۸۳] کتاب معروف خود، نظریه بازی‌ها و رفتار اقتصادی، را منتشر کردند. هیچ شکی نیست که کار بزرگ این دو نفر درهای MADM را گشود.
با توجه به مطالعات انجام‌شده در مورد این مسئله، دوبیز و پراد^[۸۴] (۱۹۸۰) فرایند تصمیم‌گیری در این مورد را در پنج مرحله زیر خلاصه کردند.
تعریف کردن طبیعت مسئله
ساختن یک سیستم سلسله مراتبی برای ارزیابی آن
انتخاب مدل ارزیابی مناسب
به دست آوردن وزن‌های نسبی و نمره‌ی عملکرد هر یک از معیارها با توجه به جایگزین‌ها
معرفی کردن بهترین جایگزین
در مواجهه با مسائل MADM، فرایند تحلیلی سلسله مراتبی برای به دست آوردن وزن‌های نسبی معیارها ارائه شد.
۳-۴ فرایند تحلیلی سلسله مراتبی^[۸۵]
AHP به وسیله‌ی ساتی^[۸۶] در سال ۱۹۷۷ تا ۱۹۸۰ برای مدل کردن مسائل تصمیم‌گیری ارائه شد. از آن زمان تا به حال این تکنیک به طور وسیعی در اکثر مسائل تصمیم‌گیری کاربرد دارد. باید توجه کرد که در این فرایند تمام مسائل تصمیم‌گیری به صورت ساختار سلسله مراتبی در نظر گرفته می‌شوند. در سطح اول هدف از مسئله تصمیم‌گیری معرفی می‌شود. در سطح دوم هدف به چند معیار تجزیه می‌شود و در مراحل بعدی هم هر معیار به چند معیار کوچک‌تر تقسیم می‌شود. در شکل زیر می‌توان به خوبی شاهد این مسئله بود.

 

شکل ۳-۲: مراحل AHP

• جایی که‏ اقدامات موقتی لغو می‏شوند. که ممکن است بر اثر تجدید نظر تصریح شده در بند ۴ ماده ۵۰ باشد.

 

• جایی که اقدامات موقتی قانوناً به واسطه فعل یا ترک فعل متقاضی‏ منقضی می‏شوند.

 

• جایی که متعاقباً مقام قضائی مطلع می‏شود که هیچ گونه تخلف‏ یا تهدید به تخلف نسبت به حق مالکیت فکری وجود نداشته است.

 

نکته قابل توجه آن است که این بند از واژه مقتضی^[۱۲۱] استفاده می‏کند و نه کافی^[۱۲۲] همانند بند ۲ ماده ۴۴ و بند ۱ ماده ۴۸ که مشخص نیست که آیا این کاربرد عمومی و به جهت معرفی یک استاندارد متفاوت بوده است یا خیر، به هر حال خوانده باید خساراتی مناسب با هرگونه صدمه ناشی شده از جمله منافع از دست رفته و هزینه‏ های صورت گرفته دریافت نماید. ^[۱۲۳]
کنوانسیون پاریس در بند ۱ و ۲ ماده ۱۰ ثالث کشورهای عضو اتحادیه را مکلف‏ به تدارک تمهیدات و وسایل مراجعه قانونی مناسب برای جلوگیری موثر از تمامی‏ اعمال مندرج در مواد ۹، ۱۰ و ۱۰ مکرر نسبت به اتباع سایر کشورهای عضو کرده‏ است.

۴-۲-۲- جلوگیری از ادامه نقض^[۱۲۴]
هرگاه ناقض حق پا را فراتر از اقدامات ابتدایی، مانند تهیه ابزار و وسایل نقض‏ حق، نهاده و اقدام به نقض حق کند یکی از تضمین‏های مهم اجرای حق این است که‏ دارنده از ابزارهای قانونی جهت جلوگیری از ادامه نقض برخوردار باشد. جلوگیری‏ از ادامه نقض با توسل به انواع وسایل قانونی از جمله قرار منع^[۱۲۵] قرار عدم استمرار جرم و سایر قرارهای قانونی انجام خواهد گرفت. مقید کردن ادامه نقض‏ به پرداخت جریمه نقدی روزانه یا خسارت مضاعف به دارنده حق نیز جزء شیوه‏های‏ جدید جلوگیری از ادامه نقض حق است.
اگر رفتار غیر قانونی خوانده از ابتدا محدود شود، مسأله خسارات یا اصلاً ایجاد نخواهد شد یا حداقل، مشکلات تقویم و رسیدگی به آن بسیار کمتر از موارد بعد از نقض حق خواهد بود. گاهی اوقات نیز قابلیت استفاده از جبران خسارت اولیه یک‏ واسطه و میانجی است و هدف از آن غالباً حفظ وضعیت موجود تا زمان استماع‏ دعوای اصلی است^[۱۲۶].
براساس قوانین ایران معترض در دعاوی حقوقی و شاکی خصوصی در دعاوی جزائی می‏توانند در هر موقع از مراجع قضائی صدور قرار تأمین دلیل یا توقیف محصولات تقلبی و تقلیدی‏ یا تقاضای صدور دستور موقت نسبت به عدم ساخت یا فروش یا ورود اجناس‏ تقلبی و تقلیدی را بنماید. مراجع قضائی مزبور موظفند نسبت به تقاضای نامبرده‏ موافقت نمایند^[۱۲۷]. چنانچه مشخص است سه حق‏ مختلف برای متقاضی وجود دارد:

 

• تأمین دلیل

 

• درخواست توقیف کالا

 

• دستور موقت در خصوص توقیف محصولات با صدور قرار دستور موقت نسبت‏ به عدم ساخت یا فروش اجناس تقلبی یا تقلیدی، مرجع قضایی می‏تواند از تقاضا کننده تضمینی کافی بخواهد.

 

در قانون آیین دادرسی مدنی در باب تأمین دلیل اشاره‏ای به تودیع خسارت‏ احتمالی نشده است. لیکن رویه قضایی چنین خسارتی را لازم دانسته و از متقاضی‏ دریافت می‏شود. در جهت تعیین قاعدۀ قابل اجرا در باب دستور موقت در نقض حقوق مالکیت صنعتی بین قواعد عام آیین دادرسی یا قواعد خاص آیین‏نامه قانون ثبت علائم و اختراعات، مطابقِ قواعد، خاصِ مقدم‏ (قانون ثبت علائم و اختراعات)عامِ مؤخر را تخصیص می‏زند. لذا در خصوص‏ دستور موقت در دعاوی نقض حق ناشی از علامت یا اختراع صدور قرار حتما منوط به اخذ تأمین نیست و این برای دادگاه جنبه اختیاری دارد. استدلال قوی‏تر آن است‏ که این امر در آیین‏نامه قانون ثبت علائم و اختراعات آمده و آیین نامه سابق‏ نمی‏تواند با قانون و مقررات آن برابری نماید. بنابراین صدور قرار منوط به اخذ خسارت احتمالی است و قانون آیین دادرسی مدنی آیین نامه را در این قسمت نسخ‏ کرده است.
در طرح ثبت اختراعات، طرح‏های صنعتی، علائم و اسامی^[۱۲۸] مالک‏ اختراع یا طرح صنعتی می‏تواند علیه هر شخصی که بدون اجازه او اعمال مندرج در بند ب که حقوق مالک حق اختراع در آن احصاء شده را انجام دهد و به حق‏ مخترع تجاوز کند به دادگاه شکایت کند و مطابق ماده ۳۷ دادگاه می‏تواند دستور جلوگیری از نقض حقوق را صادر کند و حکم به جبران خسارت دهد یا طریقه‏ دیگری برای احقاق حق بر طبق قواعد عمومی اتخاذ کند.
در قوانین فرانسه مأمورین پلیس قضائی ممکن است به محض برخورد با قانون‏ شکنی و نقض حقوق دارنده طرح صنعتی آن را گزارش نمایند، توقیف کالاهای‏ غیر قانونی تولید شده، انبار شده، به حراج رفته، به فروش رفته یا تحویل داده شده یا تهیه شده نیز به دنبال آن خواهد بود. همچنین توقیف مواد و تجهیزاتی که صرفا به‏ مقاصد چنین افعال غیر قانونی کار گذاشته شده است. گرچه برخی از اقدامات احصاء شده مربوط به اقدامات موقت و احتیاطی پس از نقض حق است اما در هر حال‏ مأمورین قضائی به محض اطلاع از وقوع جرمی که در حال ارتکاب است نیز حق‏ گزارش و توقیف و منع استمرار عملیات مجرمانه را دارند.
در خصوص منع استمرار نقض حق اختراع قانون فرانسه دو راه حل دارد، الف، در مواردی که چنین اقداماتی برای جلوگیری از استمرار تخلف لازم است بنا به‏ تقاضای شخص زیاندیده دادگاه قرار توقیف نسبت به اموال ناشی از نقص حق و وسایل یا ابزاری که صرفا به منظور ارتکاب تخلف در نظر تدارک دیده شده‏اند به‏ نفع متقاضی صادر می‏کند و زمانی که خسارات وارده به محکوم له (ذی نفع) محاسبه‏ می‏شود. ارزش موارد توقیف شده هم ارزیابی می‏شود، در دعاوی اختصاری دادگاه ممکن است موقتاً جریمه نقدی روزانه را نسبت‏ به عمل متخلفانه ادعا شده دستور دهد یا استمرار ارتکاب چنین عملی را مشروط به‏ قید ضمانت برای جبران صدمه وارده به دارنده گواهی ثبت کند.
تقاضا برای صدور قرار منع یا سپردن تضمین تنها زمانی اعطا می‏شود که دعوی‏ قاطع و مسلم به نظر برسد و طی مدت کوتاهی از روزی که دارنده گواهی ثبت از اقدامات تخلف‏آمیز مطلع شده است اقامه شود. قاضی می‏بایست قرار منع را مقید به‏ ارائه تضمین برای جبران خسارت‏های احتمالی خوانده نماید. مالک تقاضانامه ثبت، مالک علامت ثبت شده یا ذی نفع بهره‏برداری انحصاری‏ می‏تواند به ضابط دادگستری رجوع کند یا از معاضدت کارشناسان انتخابی خود برای‏ رسیدگی به مکان نقض، برداشتن نمونه و سایر اقدامات نسبت به کالاها یا خدماتی‏ که ادعا می‏شود علامت در آنها به کار رفته و به هر نحو معامله شده‏اند برخوردار شود.
در موافقت‏نامه تریپس در تعهدات کلی اعضا در بخش سوم آمده است، اعضا موظفند که رویه‏های اجرایی مقرر در این قسمت طبق قوانینشان برای افراد در دسترس‏ باشد به گونه‏ای که اقدام مؤثر علیه ناقض حقوق فکری امکان‏پذیر گردد. از جمله: وسایل جبران خسارت سریع برای جلوگیری از نقض و وسایل جبران خسارتی که‏ مانع نقض بیشتر شوند. اجرای این رویه‏ها به نحوی خواهد بود که از ایجاد موانع فرا راه تجارت مشروع اجتناب به عمل آید و در آنها تضمیناتی برای جلوگیری از سوء استفاده از این حقوق پیش‏بینی گردد. ^[۱۲۹]
این ماده وضع دو نوع خسارت را مقرر می‏کند؛ خسارت‏های فوری^[۱۳۰] در ممانعت از تخلفات انجام شده و خسارت‏هایی که عامل بازدارنده‏ای‏ برای تخلفات بعدی محسوب می‏شوند. ضرورت تعادل میان منافع مالکان، متخلفان و منافع عمومی در دسترسی به محصولات حمایت شدهء حقوق مالکیت فکری در این‏ بند لحاظ شده، چنانچه نخستین جمله از ماده، همان طور که تحلیل شد، منعکس‏کننده‏ منافع مالکان است و جمله دوم منافع عمومی را در دسترسی به محصولات حمایت‏ شده حقوق مالکیت فکری لحاظ می‏کند و مقرر می‏کند؛تشریفات در چنین روشی‏ برای اجتناب از ایجاد موانع بر سر راه تجارت قانونی و فراهم نمودن مصونیت در مقابل سوء استفاده از آن اعمال خواهد شد. این قسمت با مقدمه بند ۱ ماده ۸ مرتبط است که مقرر می‏دارد:در پذیرش و اعمال تدابیر اجرا، اعضا باید تضمین کنند که‏ تجارت مشروع و قانونی به مخاطره نمی‏افتد. برای مثال از طریق صدور قرار منع‏ بدون توجیه کافی. سومین جمله از این بند نیز در راستای حمایت از منافع خوانده و مدعی علیه است و الزام به قرار دادن تضمینات لازم برای جلوگیری از سوء استفاده‏ خواهان را مقرر داشته است (تریپس، ۲۰۰۳، ص۴۸).
در بند ۱ ماده ۴۴ جهت جلوگیری از نقض صدور قرار منع تجویز شده البته با این استثناء که در جایی که کالای ناقض حق بدون تقصیر تحصیل شود، اعضا آزاد هستند که قرار منع مقرر نکرده و به تحصیل‏کننده با حسن نیت اجازه استفاده یا تصرف بیشتر موضوع تخلف را بدهند.
بند ۲ ماده ۴۴ صراحتا با الهام از حقوق و رویهء قضایی آمریکا اعطای قرار منع را در موارد استفاده دولتی و دیگر موارد مجاز از سوی دولت بدون رضایت دارنده حق‏ (مثل مجوزهای اجباری) مستثنی می‏سازد. این ماده مقرر می‏دارد:مالک حق نمی‏تواند در این مورد مانع بهره‏برداری در خصوص موضوع مطروحه گردد و تنها می‏تواند مطالبه پرداخت اجرت مطابق با پاراگراف فرعی ماده ۳۱ نماید(همان، ص۱۸).
۴-۲-۳- اقدامات موقتی و احتیاطی پس از نقض
در بسیاری از موارد ممکن است به واسطه اقدام به موقع مالکان حق در جلوگیری از نقض و خفه کردن تجاوز در نطفه، عملیات منجر به نقض حق کامل‏ نشود اما واقعیت‏های عینی نشان از آن است که چنین جرائمی علیه حقوق فکری در موارد بسیاری کامل می‏شوند. در مرحله پس از نقض حق و اطلاع مقامات عمومی یا دارنده از نقض حق نیز می‏توان مانع ورود خسارت به مالک شد یا در صورت ورود خسارات می‏توان به واسطه انجام اقداماتی این خسارات را به حداقل کاهش داد (لانکی^[۱۳۱]، ۲۰۰۶، ص۲۷). از سوی دیگر با توجه به اینکه در نقض حقوق مالکیت‏های‏ صنعتی در غالب موارد توسل به ابزار و ادوات و دستگاه‏های خاص جهت انجام نقض‏ لازم است تعیین تکلیف این اقلام نیز جزء اقدامات پس از نقض محسوب می‏شود. با این توصیف می‏توان اقدامات پس از نقض را از دو زاویه دید، اقدامات و تصمیمات راجع به ابزار و ادوات استفاده شده در نقض و تصمیمات راجع به‏ کالاهای تولید شده با بهره گرفتن از نقض خود که در هر دو مورد حفظ منافع عمومی نیز باید لحاظ گردد.
در آیین‏نامه اصلاحی قانون ثبت علائم و اختراعات مصوب ۱۳۳۷ مالک هر علامت تجارتی و همچنین صاحب هر ورقه اختراع و یا قائم مقام قانونی آنان‏ می‏توانند به موجب امر نزدیک‏ترین دادگاه بخش^[۱۳۲]محلی که محصولات مورد ادعا در آن محل است، صورت مشروحی از محصولاتی که به ادعای آنها با حق حاصل از علامت تجارتی و یا اختراع آنها مخالف است، بردارند. توقیف به وسیلهء مأمورین اجرا به عمل خواهد آمد. توقیف محصولات مزبور وقتی ممکن است که امر دادگاه به آن‏ تصریح داشته باشد. ^[۱۳۳] این اقدامات صرفاً محدود به صورت‏برداری و تأمین‏ دلیل یا توقیف محصولات تقلبی و تقلیدی شده است و نه تنها اقدامات پس از توقیف یا صورت‏برداری از این کالاها مشخص نشده است، بلکه راجع به ادوات و ابزار استفاده شده در نقض هم مقررهء خاصی نیامده است. ماده ۲۱۴ ^[۱۳۴]و ۲۱۵^[۱۳۵] قانون مجازات‏ اسلامی سابق به ‏طور مفصل راجع به اشیاء و ادواتی که وسیله ارتکاب جرم بوده‏اند و اموالی که در اثر جرم تحصیل شده‏اند، در صورتی که دعوا منتهی به صدور قرار منع‏ یا موقوفی تعقیب گردد و یا در موردی که منجر به صدور حکم گردد احکامی دارد، باوجود این، اشکال استناد به قانون مجازات اسلامی آن است که علی‏رغم عنوان‏ دعوای جزائی که در قانون ثبت علائم و اختراعات و آیین‏نامه آن آمده است، فعلا جرم محسوب شدن تجاوز به حقوق دارنده اختراعات و علائم به واسطه حذف‏ عناوین مجرمانه در قانون مجازات اسلامی سال ۱۳۷۵ در هاله‏ای از ابهام است. بنابراین، استفاده از ضوابط مقرر در ماده ۲۱۵ هم با مشکل مواجه است، البته طبق ماده ^[۱۳۶]۱۱ قانون مجازات اسلامی سابق مواردی مبنی بر تخفیف و تعلیق مجازات های فوق تعیین شده بود، که به جهت حذف مجازات و اقدامات تأمینی و تربیتی در قانون مجازات ۱۳۹۲ این ماده نیز حذف شده است.
در طرح جدید ثبت اختراعات، طرح‏های صنعتی، علائم و اسامی تجاری نیز راجع به اقدامات موقتی و احتیاطی دادگاه پس از نقض و کالاهای حاصل از نقض و اسباب و ادوات جرم حکمی وجود ندارد.
قانون مالکیت فکری فرانسه در مورد طرح صنعتی ضبط منافع زیاندیده، از محل کالاهای حاصل از نقض حق، حتی در صورت تبرئه حکم کرده است. در خصوص محکومیت نیز دادگاه ملزم به صدور قرار دیگری برای توقیف آلات و ابزاری که صرفا در جهت تولید کالاهای ناقض حق استفاده شده است می‏باشد.
در خصوص تجاوز به حق ناشی از علامت تجاری در صورت محکومیت فرد به‏ نقض حقوق دیگری دادگاه ممکن است قرار توقیف^[۱۳۷] کالاها و ابزاری که جهت ارتکاب جرم در نظر گرفته شده است صادر کند. راه‏حل دیگر که در این ماده پیش‏بینی شده، تحویل کالاهای حاصل از نقض به مالک علامت تجاری است بدون اینکه صدمه‏ای به آنها وارد آید. از سوی دیگر، دادگاه‏ می‏تواند در صورت اقتضاء قرار نابودی^[۱۳۸] کالاها را صادر کند.
در خصوص تجاوز به حق اختراع دادگاه قرار توقیف ابزار و ادوات استفاده شده‏ در جرم و ارتکاب نقض را اگر ابراز و تجهیزات صرفا به منظور ارتکاب تخلف در نظر گرفته شده باشد، صادر خواهد کرد. لذا در این قانون فقط در نقض علامت است که تکلیف کالاهای تولید شده با نقض حق دیگری مشخص شده‏ است و در خصوص تجاوز به طرح صنعتی و حق اختراع در این خصوص قاعده‏ای‏ وجود ندارد.
در موافقت‏نامه تریپس راهکارهایی جهت کاهش خسارات مالک و حفظ حقوق‏ سایر افراد جامعه و تنبیه متجاوز مقرر شده است که عبارتند از: (اصلانی، ۱۳۸۲، ص۱۵۴)

 

• خارج کردن کالاهای تقلبی از چرخه تجارت؛ این راهکار جهت جلوگیری از تضرر بیشتر دارنده حق به خاطر ورود کالاها به بازار مصرف و ایجاد موجبات عدم النفع دارنده حق‏ اختراع اتخاذ می‏گردد.

 

• معدوم کردن کالاهای ناقض حق که مطابق موافقت‏نامه در صورت عدم‏ مغایرت با الزامات قانونی اعمال می‏شود.

 

• خارج کردن کالاها و ابزار به کار رفته در تولید کالاهای تقلبی از کانال‏های‏ تجاری؛این اقدام هنگامی اعمال می‏شود که استفاده اساسی از چنین ابزار و اقلامی‏ موجب ایجاد کالاهای تقلبی شده، همچنین هنگامی که این خلع ید جهت کاهش‏ دادن و به حد اقل رساندن خطر تخلفات بعدی لازم باشد^[۱۳۹].

 

در خصوص جعل علامت تجاری کالا صرف حذف علامت تجاری غیر قانونی‏ الصاق شده به کالا برای اجازهء ترخیص کالا و ورود آن به بازار کافی نمی‏باشد. هدف مبارزه با جعل‏کنندگان حرفه‏ای از طریق اجتناب از این امر است که علائم‏ تجاری به‏طور غیر قانونی دو مرتبه روی کالا الصاق شوند(تریپس، ۲۰۰۴، ص۸).
اتخاذ این تدابیر با توجه به تناسب شدت تخلف و خسارت‏های وارد شده و منافع اشخاص ثالث مقرر شده است. ماده ۵۹ این موافقت‏نامه نیز با عبارت«مقامات‏ صالح قضایی صلاحیت دارند»اعضا را ملزم می‏کند تا نسبت به مقامات قضایی یا اداری به منظور تخریب یا خلع ید از کالاهای تقلبی، تفویض اختیار نمایند. این امر منوط است به:
الف: حق خوانده در تجدیدنظرخواهی.
ب: رعایت اصول ذکر شده در ماده ۴۶ یعنی عدم مغایرت با الزامات اساسی یا عدم استعمال در جعل علامت‏ تجاری کالا و اجتناب از صدمه و ضرر بیشتر به مالک.
در کنوانسیون پاریس ماده ۹ در ۶ بند تکلیف کالاهای تقلبی(با علامت تقلبی) وارد شده یا در حال ورود به کشورهای عضو مشخص شده است که بیشتر آنها جزء اقدامات گمرکی است. صرفا در بند ۵ آمده است: «اگر قوانین کشوری توقیف را در موقع ورود کالا مجاز نداند به جای توقیف، از ورود کالا به کشور جلوگیری خوهد شد یا اینکه کالای مزبور در داخل کشور توقیف خواهد شد». قسمت انتهایی این بند در مورد توقیف کالاهای ناقض حق و عدم اجازه به آنها برای توزیع در کانال‏های‏ تجارتی می‏تواند در قوانین کشورهای عضو مورد لحاظ قرار گیرد.
۴-۲-۴- جبران خسارت
علی‏رغم اتخاذ تدابیر و اقدامات احتیاطی که در مراحل پیشین توضیح داده شد، چه نقضی در حال ارتکاب آن خنثی شود یا اینکه بعد از نقض، عمل خلافکارانه‏ کشف شود، ممکن است به دارنده حق مالکیت فکری خساراتی وارد شود. یا وی از منافعی که به‏طور قطع یا احتمالا در صورت عدم نقض از آنها برخوردار می‏شد محروم شود. لذا باید رد قوانین تدابیری جهت جبران این خسارات به مالک وضع‏ گردد. که در وهله اول این جبران می‏تواند به صورت عودت وضعیت مالک به حالت‏ اولیه باشد. در مواردی هم که عودت به وضعیت ممکن نباشد ضمانت اجرای مدنی‏ این امکان را به زیان دیده می‏دهد که با طرح دعوای قانونی علیه ناقض خسارات مادی‏ و فکری وارد شده را دریافت نماید (ادریس، ۲۰۰۳، ص ۳۱۴).
تجاوز به حق حتی در صورتی که جرم محسوب و متخلف به واسطه ارتکاب آن‏ مجازات شود او را از الزام به جبران خسارات وارده شده به دارندهء حق معاف‏ نمی‏کند. بخثی مهم که در این راستا وجود دارد آن است که آیا این الزام به جبران‏ خسارت در غیر از موارد خسارات ناشی از جرم برمبنای مسؤولیت مدنی استوار است یا مسؤولیت مطلق. تفاوت این دو از آنجا است که اگر الزام به جبران خسارت را برمبنای مسؤولیت مدنی متخلف توجیه کنیم، اثبات ارکان سه‏گانه تقصیر، تسبیب‏ و ورود ضرر برای الزام به جبران خسارت لازم است. اما در صورتی که مسؤولیت‏ به جبران خسارت را مسؤولیت مطلق و ناشی از امر قانون بدانیم نیازی به اثبات‏ موارد فوق نیست و خواهان راحت‏تر به حقوق خویش خواهد رسید (انصاری باقر، ۱۳۸۱، ۲۷۲).
در اغلب مواردی که الزام به جبران خسارت مقرر شده، این الزام به عنوان بخشی‏ از موادی که جرائم را احصا کرده است، به عنوان عنصر تکمیلی در انتهای ضمانت‏ اجراهای کیفری درآمده است بنابراین در متن مواد به ورود ضرر و همچنین سببیت‏ در ورود ضرر اشاره شده است و عنصر تقصیر نیز به واسطهء جرم بودن عمل‏ مفروض است. چرا که علم و عمد به مراتب شدیدتر از بی‏احتیاطی و بی‏مبالاتی در ارتکاب یک عمل است. اما در مواردی که خسارت ناشی از جرم نیست علی‏رغم‏ اینکه قوانین به عنوان مسؤولیت مدنی در الزام به جبران خسارت تصریح نکرده‏اند عملا ارکان مسؤولیت مدنی در الزام به جبران خسارت در غیر از موارد مربوط به‏ خسارات ناشی از جرم باید احراز گردد (همان، ص ۲۷۳).
قانون ثبت علائم و اختراعات ضررهای وارده را چه در دعاوی جزائی و چه‏ دعاوی مدنی شامل ضررهای وارده و عدم النفع می‏داند^[۱۴۰]، نیز به دادگاه اختیار اخذ خسارات احتمالی را داده است^[۱۴۱].
در خصوص ضرر مادی مشکلی جهت احقاق حق و الزام به جبران خسارت‏ وجود ندارد. اما درباره عدم النفع در حقوق ما بحث و گفتگو بسیار است. صرف از نظر از تمام بحث‏های ماهوی در خصوص عدم مشروعیت خسارت عدم النفع که از حوصلهء بحث ما خارج است. مشکلی که اخیرا در این باب ایجاد شده است تعارض‏ ظاهری ماده ۹ آیین دادرسی کیفری که خسارت عدم النفع را مشروع دانسته و ماده‏ ۵۱۵ قانون آیین دادرسی مدنی است که خسارت عدم النفع را قابل مطالبه نمی‏داند.
در خصوص دو ماده بالا بحث‏های زیاد واقع شده است. یک تفسیر آن است که‏ قانون‏گذار بعد از اینکه به اشتباه، در قانون آیین دادرسی کیفری خسارت عدم النفع و دریافت آن را تجویز کرد، در قانون آیین دارسی مدنی که آخرین ارادهء قانون‏گذار^[۱۴۲] است، این امر جبران گردید و به هیچ وجه عدم النفع در نظام فعلی ما قابل دریافت‏ نیست.
نظر دیگر این است که ماده ۹ قانون آیین دادرسی کیفری خسارت عدم النفع‏ را صرفا در مورد خسارات ناشی از جرم قابل دریافت دانسته است و این امر استثناء بر اصل عدم دریافت خسارت عدم النفع بوده و قابل تعمیم به موارد دیگر نمی‏باشد. ماده ۵۱۵ نیز که خسارات عدم النفع را قابل دریافت نمی‏داند در باقی موارد خسارات‏ جاری است و در حقوق ما به جز خسارات ناشی از جرم عدم النفع قابل مطالبه‏ نیست(همان، ص ۷۴).
با توجه به اینکه در جرم بودن تجاوز به علامت به واسطه نقص قانون ابهام‏ وجود دارد، در صورتی که این اعمال جرم نباشد. مسلماً خسارات وارده برمبنای‏ خسارات ناشی از جرم قابل مطالبه نیست. پس فقط ماده ۵۱۵ قانون آیین دادرسی‏ مدنی با این قانون در تعارض است که با توجه به خاص بودن قانون ثبت علائم و اختراعات مقرر در ماده ۴۸ این قانون عموم ماده ۵۱۵ قانون آیین دادرسی مدنی را تخصیص می‏زند^[۱۴۳].
البته ماده ۱ قانون مسئولیت مدنی تجاوز و لطمه عمدی یا در نتیجه بی‏احتیاطی‏ به مال و. . . یا شهرت تجاری و هر حقی که به موجب قانون برای افراد ایجاد شده‏ است را در صورتی که موجب لطمه مادی و فکری باشد قابل جبران می‏داند. ماده ۸ و ۱۰ این قانون نیز در تجاوز به اعتبارات شخصی افراد و لطمه بر حقوق غیر مادی‏ آنها جبران خسارت مادی و فکری را مقرر کرده. لذا از مواد فوق می‏توان در موارد به تجاوز به حقوق مالکیت صنعتی نیز استفاده کرد.
قانون حمایت از نشانه‏های جغرافیایی اعمال مخالف با حقوق مالک را که در ماده ۲ احصا شده است جرم محسوب کرده و مرتکب را مسئول جبران خسارت‏ وارده می‏داند. ^[۱۴۴]
در بند ب و ج ماده ۳۷ طرح جدید به‏طور مطلق و بدون اشاره به عدم النفع به‏ جبران خسارت شخص زیاندیده در مواردی که دستور موقت جهت جلوگیری از ادامه نقض صادر می‏شود و در مواردی که نقض حق جرم است، حکم شده است. بنابراین با توجه به تبصره ۲ ماده ۵۱۵ آیین دادرسی مدنی در صورت تصویب نهایی‏ این طرح مطالبه خسارت ناشی از عدم النفع با مشکل مواجه خواهد شد.
البته در بند دال این ماده در دعوای نقض فرایند با آوردن دو اماره مسؤولیت‏ اثبات عدم نقض به عهده خوانده گذاشته شده است : اولاً، فرآورده باید جدید باشد؛ ثانیاً، احتمال قوی وجود داشته باشد که فرآورده از طریق استفاده از فرایند مزبور ساخته شده و مالک حق علی‏رغم تلاش‏های معقول نتوانسته باشد فرایندی را که‏ واقعاً استفاده شده است، تعیین نماید. در بند هـ ماده لزوم حفظ اسرار تجاری خوانده‏ در صورتی که الزام به ارائه اسناد و مدارک خاصی از سوی دادگاه بر وی شده باشد آمده است.
بنابراین در حال حاضر در نظام حقوقی ما دارنده حق باید به منظور جبران‏ خسارات وارده به خود به قواعد عام مسؤولیت مدنی متوسل شود، زیرا چگونگی‏ جبران خسارت در هیچ مورد حتی در پیش‏نویس طرح جدید نیز نیامده است و به‏ طور کلی بر جبران خسارت اشاره شده است. (قاسمی، ۱۳۸۲، ص۱۸۵).
در علائم تجاری اگر شخصی از علامتی استفاده کند که شهرتی خاص برای‏ کالاها یا خدماتی دارد که حتی مشابه علامتی که دیگری مالک آن می‏باشد، نیست و چنین استفاده‏ای منجر به خدشه‏دار شدن اعتبار مالک علامت گردد یا بهره‏برداری‏ غیرعادلانه از علامت تجاری باشد، او مسئولیت مدنی در برابر مالک دارد، این همان نقض کارکرد شهرت علامت تجاری است و در صورت‏ اضرار استفاده‏کننده مسئول جبران است دارنده مجوز بهره‏برداری نیز حق اقامه دعوا دارد.

 

 

R= تکرار D= تاریخ کاشت A= سطوح آبیاری
شکل ۳-۲ نقشه کلی طرح آزمایشی
۳-۱-۴-۲ تیمارهای آزمایشی و نحوه اعمال آن­ها
در این آزمایش تیمار تاریخ کاشت شامل: ۱۰ آبان (D₁)، ۲۵ آبان (D₂)، ۱۰ آذر (D₃) و ۲۵ آذر (D₄) به­عنوان فاکتور اصلی در نظر گرفته شد. تیمار سطوح تامین آب به­عنوان فاکتور فرعی قرار داده شد و شامل آبیاری کامل (آبیاری بر مبنای ۵۰% حداکثر تخلیه مجاز رطوبت (MAD) از آب قابل دسترس خاک در ناحیه ریشه)، آبیاری تکمیلی با دو مرتبه آبیاری مؤثر (یکی در زمان کاشت و دیگری در زمان گلدهی)، آبیاری مؤثر فقط در زمان کاشت و شرایط دیم (بدون آبیاری) به عنوان عامل فرعی منظور شد.
۳-۱-۴-۳ مشخصات بذر کینوا
رقم کشت شده در این آزمایش رقم سانتا ماریا بود.
شکل ۳-۳ بذر کینوا رقم سانتا ماریا
۳-۱-۵ عملیات زراعی
۳-۱-۵-۱ آماده ­سازی زمین و پیاده نمودن نقشه طرح
آماده ­سازی زمین شامل شخم، دیسک و تسطیح در تاریخ ۱۰ مهر ماه ۱۳۹۲ انجام گرفت. قبل از انجام عملیات خاک­ورزی، در زمین محل انجام آزمایش ۲ بار عملیات ماخار (آبیاری قبل از کشت) با هدف تحریک جوانه­زنی علف­های هرز مدفون شده در خاک و سبز شدن به­منظور کنترل مطلوب­تر آن­ها و تأمین رطوبت مناسب جهت انجام عملیات شخم صورت گرفت. بعد از آبیاری و رسیدن رطوبت به حد ظرفیت مزرعه (گاورو)، زمین توسط دستگاه چیزل پیلر شخم و بعد از زدن ۲ دیسک عمود برهم و خرد شدن کلوخه­ها، آماده کرت­بندی شد. سپس با بهره گرفتن از نهرکن کانال­های انتقال آب احداث شد و در انتها کرت­بندی زمین صورت پذیرفت (شکل ۳-۴).

شکل ۳-۴ تهیه زمین
۳-۱-۵-۲ کاشت
ابتدا میزان بذر مورد نیاز جهت دستیابی به تراکم مطلوب (۳۳ بوته در مترمربع) با توجه به وزن هزار دانه، درصد خلوص و درصد سبز جوانه­زنی بذر برای هر خط کشت محاسبه شد. جهت کشت ابتدا با کمک شیارزن، شیارهایی با فواصل ۳۰ و عمق ۳-۲ سانتی­متری ایجاد شد سپس بذرها با فواصل ۱۰ سانتی­متری در شیارها قرار گرفتند و با خاک پوشیده شدند به­ طوری که عمق کاشت بین ۲-۱ سانتی­متر باشد (شکل ۳-۵). بعد از اتمام این عملیات، بلافاصله آبیاری انجام و به­عنوان تاریخ کشت ثبت گردید. لازم به ذکر است که بذرکاری به­ صورت کپه­ای در کپه­های ۳ تایی انجام شد که بعد از جوانه­زنی و استقرار بوته در مرحله ۵ تا ۶ برگی تنک گردید.

شکل ۳-۵ نمای یک کرت کاشته شده و جوانه زدن کینوا.
۳-۱-۵-۳ کوددهی
قبل از کاشت، کود فسفره از منبع سوپرفسفات تریپل به میزان ۵۰ کیلوگرم در هکتار و کود نیتروژن از منبع اوره به میزان ۵۰ به­وسیله دیسک با خاک مخلوط شد. کود نیتروژن، از منبع اوره به­میزان ۵۰ کیلوگرم در هکتار در ۲ مرحله به­ صورت سرک نیز استفاده شد. به­ طوری­که یک دوم کود در مرحله ۶ تا ۸ برگی و یک دوم باقی­مانده قبل از گلدهی با آب آبیاری وارد خاک شد.
۳-۱-۵-۴ آبیاری
آبیاری مزرعه نیز به­عنوان تیمار آزمایشی طبق شرایط تیماری اعمال گردید.

شکل ۳-۶ سمت راست (الف)آبیاری اولیه به روش آبپاش، سمت چپ (ب)آبیاری کرتی
۳-۱-۵-۵ تنک و وجین
جهت کاهش رقابت درون گونه­ایی در مرحله ۵ برگی اقدام به تنک بوته­ های اضافه گردید. سرعت رشد بوته­ های کینوا در مراحل اولیه رشد بسیار کند و بطئی است. این مرحله رشد خفیف و بطئی بعد از سبز شدن ۴-۳ هفته طول می­کشد (شکل ۳-۷ الف). طی این دوره رشد، توان رقابت بوته­ های کینوا با علف­های هرز ضعیف است و در صورت عدم کنترل مناسب علف­های هرز بر روی بوته­ های کینوا سایه­اندازی صورت می­گیرد. در این پژوهش مبارزه با علف­های هرز به­ صورت وجین دستی و در طی کل دوره رویشی صورت گرفت (شکل ۳-۷ ب). علف­های هرز مشاهده شده غالب در مزرعه دم عقربی، همیشه بهار، خردل وحشی، یولاف وحشی، خونی واش، شاهتره، خاکشیر تلخ، سوزن چوپان، پنیرک، سلمه­تره، افتانی، گندمک بوده ­اند.

شکل ۳-۷ سمت راست (الف) کرت تنک شده، سمت چپ (ب) کرت وجین شده
۳-۱-۵-۶ مبارزه با آفات و بیماری
برای مبارزه با آفاتی همانند شته و کرم­های طوقه­بر از دیازینون با غلظت ۲ در هزار به صورت محلول پاشی به اندام­های هوایی گیاه و برای مبارزه با بیماری سفیدک داخلی از قارچ­کش ردومیل با غلظت ۳ در هزار با ۳ بار تکرار و با فواصل ۷ روزه استفاده گردید (شکل۳-۸).
شکل ۳-۸ سم­پاشی
۳-۱-۵-۷ برداشت
در زمان رسیدگی فیزیولوژیک و هنگامی که بوته­ های کینوا کاملاً زرد هستند و دانه­ های درون خوشه به راحتی با دست جدا می­شدند، برداشت صورت گرفت (شکل ۳-۹). برداشت در تاریخ ۱۰ اردیبهشت ماه (تاریخ کشت اول)، ۳۰ اردیبهشت (تاریخ کشت دوم)، ۱۵ خرداد ماه (تاریخ کشت سوم) و ۳۰ خرداد ماه (تاریخ کشت چهارم) از سطح زمین به صورت دستی صورت گرفت.
شکل ۳-۹ مرحله برداشت کینوا
۳-۱-۶ اندازه ­گیری صفات مورد بررسی
۳-۱-۶-۱ صفات فیزیولوژیک
برای تعیین شاخص سطح برگ از خطوط نمونه، از میان برگ­های ۵ بوته، بعد از جدا نمودن برگ­ها به طور تصادفی از طریق روش دیسک­برداری و استفاده از نسبت سطح به وزن سطح آن­ها محاسبه گردید.
۳-۱-۶-۲ صفات مورفولوژیک
صفات مورفولوژیک کینوا شامل: ارتفاع بوته، تعداد شاخه­فرعی و قطر ساقه است. در مرحله رسیدگی فیزیولوژیک برای اندازه ­گیری صفات ذکر شده ۵ بوته از هر کرت از خطوط نمونه برداری با احتساب حاشیه و به­ طور تصادفی انتخاب شد.
ارتفاع بوته با متر فلزی از محل طوقه تا قسمت بالای ساقه اصلی اندازه ­گیری شد و میانگین هر کرت به­دست آمد. قطر ساقه به ­وسیله کولیس و با دقت ۰۱/۰ میلی­متر برای ۵ بوته اندازه ­گیری و میانگین آن­ها محاسبه گردید.
۳-۱-۶-۳ عملکرد و اجزای عملکرد
۳-۱-۶-۳-۱ تعداد خوشه در بوته
در مرحله رسیدگی فیزیولوژیک به­ طور تصادفی ۵ بوته از خطوط عملکرد جدا و تعداد خوشه­های آن­ها شمارش شد.
۳-۱-۶-۳-۲ تعداد دانه در خوشه
از ۵ بوته­ای که به طور تصادفی انتخاب شده بودند، خوشه ­ها جدا و دانه­ های موجود در خوشه ­ها وزن شدند. با توجه به وزن هزاردانه و تعداد کل خوشه­های بارور ۵ بوته و بستن تناسب بین آن­ها تعداد دانه در خوشه محاسبه گردید.
۳-۱-۶-۳-۳ وزن هزار دانه
وزن هزار دانه پس از بوجاری نمودن دانه­ها تعیین گردید. به­ این صورت که دو نمونه ۵۰۰ عددی از بذرها جدا و توزین شدند و در صورتی که تفاوت وزن آن­ها از ۴ درصد کم­تر باشد حاصل جمع آن دو نمونه به­عنوان وزن هزاردانه گزارش شد.
۳-۱-۶-۳-۴ عملکرد دانه و شاخص برداشت
برداشت نهایی از دو خط وسط و پس از حذف حاشیه نیم متر از بالا و پایین به مساحت ۱ متر مربع به صورت دستی با داس از کف زمین بریده شد به محل اندازه ­گیری منتقل و بلافاصله وزن آن­ها بدست آمد. از میان تعداد کل بوته­ های برداشت شده ۵ بوته جهت تعیین رطوبت در نظر گرفته شد و عملکرد بیولوژیک (وزن کل بیوماس) محاسبه گردید. برای اندازه ­گیری عملکرد دانه، نمونه­های مربوط به هر کرت آزمایشی جدا، بوجاری و توزین گردیدند و بعد از قرار گرفتن در آون به مدت ۴۸ ساعت در دمای ۷۵ درجه سانتی ­گراد و ثابت ماندن وزن خشک، مجدد وزن شدند به این صورت درصد رطوبت دانه به دست آمد. سپس عملکرد دانه با احتساب رطوبت ۱۲ درصد محاسبه شد. همچنین شاخص برداشت تیمارهای مختلف از طریق رابطه ۳-۹ محاسبه شد.
رابطه ۳-۱: ۱۰۰ وزن کل بیوماس / عملکرد دانه = شاخص برداشت^[۱۷۲]

 

• • نانولایه ها و نانوروکش ها

 

نانوروکش ها، سطوحی تک لایه یا چند لایه با ضخامت ۱ تا ۱۰۰ نانومتر هستند. روکش های مبتنی بر نانوذرات خواص مختلفی را از خود بروز می دهند. استحکام و مقاومت سایشی جزء خواصی هستند که بیشترین مزیت را در نانوروکش ها داشته و شفافیت نیز در مورد آنها حائز اهمیت است. خصوصاً در حالتی که افزایش سختی بدون کدر شدن سطح نیاز باشد. استفاده از روکش ها روی سطوح سرامیکی، باعث ضدخش شدن و تمیز شدن راحت تر سطوح مذکور می گردد. همچنین می توان از نانوروکش های سخت و ضدخش برای روکش دهی شیشه های عینک استفاده کرد.

روکش ها به طور اجتناب ناپذیری کاربردهایی همچون حفاظت وسایل الکترونیکی سفینه های فضایی در برابر تشعشع و حفاطت حرارتی برای ورود مجدد به جو را خواهند داشت.
روکش های سرامیکی نانوذره ای، موجب پایداری حرارتی و مقاومت فرسایشی در قطعات موتور می شوند.
روکش های حاوی نانوذرات فلزی که کاربردهای مشخصی در کامپیوترها و تجهیزات الکترونیکی دارند، در مقابل تداخل الکترومغناطیسی ممانعت خوبی نشان می دهند.

 

• • نانوپوشش ها

 

نانوپوشش ها عمدتاً به منظور افزایش مقاومت در برابر خوردگی و حفاظت در مقابل عوامل مخرب محیطی.

 

• • نانوسیم ها

 

نانوسیم، یک ساختار دو بعدی است. و به دلیل اینکه در این ابعاد اثرات کوانتومی مهم هستند، این سیم ها، سیم های کوانتومی نیز نامیده می شوند نانوسیم ها برای ساخت مدارات الکتریکی در اندازه های کوچک استفاده می شوند.
۱-۴-۴- عناصر پایه در فناوری نانو
عناصر پایه در فناوری نانو بر اساس نوع ساختار یا ابعاد آن ها تقسیم بندی می شوند.
۱- نانوذرات
۲- نانوکپسول ها
۳- نانوامولسیون ها
۴- نانولوله ها

 

• • نانوذرات

 

اولین و مهمترین عنصر پایه٬ نانو ذره است. منظور از نانوذره، همانگونه که از نام آن مشخص است ذره ای است که ابعاد آن در حدود ۱ تا ۱۰۰ نانومتر می باشد. نانو ذرات در اندازه های پایین نانوخوشه^[۱]به حساب می آیند.
تعیین مشخصات نانوذرات برای کنترل سنتز، خواص و کاربرد آنها ضروری می باشد. نانوذرات می توانند از مواد مختلفی تشکیل شوند٬ مانند نانوذرات فلزی٬ نانوذرات سرامیکی، نانوذرات نیمه رسانا و غیره.

 

• • نانوکپسول ها

 

دومین عنصر پایه، نانوکپسول ها است. همان طوری که از نام آن مشخص است، کپسول هایی هستند که قطر نانومتری دارند و دارای یک پوسته و یک فضای خالی جهت قرار دادن مواد موردنظر در داخل آن می باشد.

 

• • نانوامولسیون ها

 

نانوامولسیون ها از مولکول های سورفکتانت، نظیر فسفولیپیدها که از یک طرف آب گریز (هیدروفوبیک) و از یک سمت آب دوست (هیدروفیلیک) هستند تشکیل می شوند. هنگامی که این مولکول ها در یک محیط آبی قرار گیرند، خود به خود کپسولهایی را شکل می دهند که قسمت آبگریز مولکول در درون آنها واقع می شود و لذا از تماس با آب محافظت می شوند. لیپوزوم ها ساختارهایی از جنس چربی هستند که در این دسته قرار می گیرند. این ترکیبات در صنایع آرایشی کاربرد زیادی دارند.

 

• • نانولوله ها

 

نانولوله ها به نانوساختارهایی اطلاق می شود که قطر آن ها تا حدود ۱۰۰ نانومتر می باشد صرف نظر از استحکام کششی بالا، نانولوله ها خواص الکتریکی مختلفی از خود نشان می دهند که به ساختار آن ها وابسته است.
لفظ نانولوله در حالت عادی در مورد نانولوله کربنی به کار می رود که در چند سال اخیر از سوی محققین مورد توجه فراوانی قرار گرفته اند و در کنار خویشاوندان نزدیکش همچون “نانوشاخ ها”^[۲]نویدبخش کاربردهای جالبی شده اند البته اشکال دیگری از نانولوله های نیتریدبور و نانولوله های خودآرایی آلی نیز ساخته شده اند.
نانولوله ها در زمینه های مختلفی کاربرد دارند که عبارتند از:
_ مواد ساختمانی
_صنایع الکترونیک
_قطعات نشر میدانی
_پیل های سوختی و باتری ها
۱-۴-۵- نانوساختارها
اگر تنها یکی از ابعاد نانوساختارسه بعدی در محدوده ی نانو باشد، آن را“Quantum well“ می نامند. “ Quantum wire “ ساختاری است که دو بعد آن در محدوده ی نانو است، در حالی که “Quantum dot“ دارای سه بعد نانو متری است.

 

• • مثال هایی از نانوساختارها

 

۱)ساختارهای صفر بعدی، باکی بال ها هستند که معروف ترین آنها C₆₀ است. مولکول C₆₀ شامل ۶۰ اتم کربن است و این اتم ها مانند یک توپ فوتبال که از ۱۲ پنج ضلعی و ۲۰ شش ضلعی تشکیل شده در کنار هم قرار گرفته اند. این ساختار توپی شکل در شکل ۱-۱ نمایش داده شده است. این ساختارها در هر سه بعد، نانویی بوده و مولکول C₆₀ دارای قطری در مرتبه ۷/۰ نانومتر است.
شکل(۱-۱) انواع فولرین ها
۲)ساختاریک بعدی، نانولوله های کربنی که در دو راستا، دارای قطر نانومتری بوده و در راستای محور لوله، میکرونی هستند و نسبت طول به قطر نانولوله ها در حدود ۱۰۰۰ بوده و نانولوله ها تماماً از پیوند sp² تشکیل شده اند (شکل ۱-۲).
شکل(۱-۲) نانولوله های کربنی
۳)ساختارهای دو بعدی گرافن که در یک راستا نانومقیاس بوده و دارای ضخامت از مرتبه آنگستروم هستند. گرافن (به انگلیسی: Graphene) نام یکی از آلوتروپ‌های کربن است. و برای نخستین بار در سال ۱۹۴۷ فیلیپ والاس درباره گرافن نوشت و سپس از آن زمان تلاش‌های زیادی برای ساخت آن صورت گرفته بود اما قضیه‌ای به نام قضیه مرمین-واگنر در مکانیک آماری و نظریه میدان‌های کوانتومی وجود داشت که ساخت یک ماده دوبعدی را غیرممکن و چنین ماده‌ای را غیرپایدار می‌دانست. اما به هر حال در سال ۲۰۰۴، آندره گایم و کنستانتین نووسلف، از دانشگاه منچستر موفق به ساخت این ماده شده و نشان دادند که قضیه مرمین-واگنر نمی‌تواند کاملاً درست باشد. جایزه نوبل فیزیک ۲۰۱۰ نیز به خاطر ساخت ماده‌ای دوبعدی به این دو دانشمند تعلق گرفت (شکل ۱-۳).
شکل(۱-۳) گرافن
۴) ساختارهایی سه بعدی گرافیتی که سالیان بسیار زیادی است بشر آن را می شناسد. گرافیت یکی از آلوتروپ های کربن است که ساختار لایه-لایه داشته و به رنگ سیاه است واز قرار گرفتن ۶ اتم کربن به صورت ۶ ضلعی منظم پدید آمده است. هیبریداسیون اتمهای آن از نوع sp² است و این اتم‌ها با پیوند کووالانسی به هم متصلند و نمی توانند با کربنی خارج از این لایه پیوند کوالانسی دهند بنابراین یک لایه گرافیت از طریق پیوند واندر والس -که پیوند ضعیفی است- به لایه‌های زیرین متصل است این خاصیت سبب می‌شود لایه‌های گرافیت به راحتی به روی هم بلغزند. به همین دلیل از این ترکیب برای «روان کاری» و «روغن کاری» استفاده می شود. از گرافیت به عنوان الکترودهای کوره، روان کننده، ماده نسوز، قطعات الکتریکی، رنگ‌ها، فولادهای پرکربن، چدن‌ها، مداد گرافیتی و … استفاده می‌شود. نوک مدادهای زغالی از جنس گرافیت هستند که ساختار سه بعدی ساخته شده از ورقه هایی از شبکه های شش ضلعی دارد (شکل۱-۴).
شکل(۱-۴) گرافیت
۵)آلوتروپ دیگر کربن الماس است که برعکس گرافیت هیبریداسیون sp³ داشته و رسانای جریان الکتریکی نیست و سختی بالایی دارد (شکل ۱-۵).

 

 

 

 

Lr68

 

Herrera et al 2011

 

Parula

 

 

 

 

 

Lr69

 

Barcellos et al 2012

 

 

 

 

 

 

 

Lr70

 

Thomas et al 2012

 

 

 

 

 

 

 

Lr71

 

Singh et al 2012

 

 

 

 

 

 

 

منابع مقاومت زیاد دیگری به غیر از سری Lr وجود دارد. برخی از مقاومت­ها پایدارند و برخی ار ژن­های مقاوم به نظر می­رسد که به تنهایی اثر کوچکی دارند ولی در حالت ترکیبی با سایر ژن­ها مفید می­باشند. ژن­های مقاومی نیز شناخته شده ­اند که دارای اثرات کوچک بوده و فقط در رژیم­های حرارتی خاصی تظاهر می­یابند. مقاومتی که تنها در مرحله گیاه بالغ تظاهر می­یابد نیز بسیار رایج بوده و استفاده گسترده­ای از آن می­ شود. واندرپلانک در سال 1963 دو نوع مقاومت عمودی و افقی را پیشنهاد نمود. مقاومت عمودی مقاومتی است که در برابر برخی از نژادها موثر است ولی در برابر برخی دیگر موثر نیست، بنابراین در برابر نژادهای گوناگون بیمارگر اختصاصی عمل می­ کند. اما مقاومت افقی غیر اختصاصی عمل می­ کند و در برابر همه نژادهای بیمارگر موثر است.

2-5 مطالعه روابط صفات با تجزيه و تحليل چند متغيره
کارایی و بازده برنامه ­های اصلاحی در محیط تنش در صورتی افزایش خواهد یافت که بتوان گیاهان با عملکرد بالا و متحمل به تنش را از طریق معیارهای انتخاب مطمئن گزینش کرد. عموما ارزیابی عملکرد دانه تحت شرایط تنش و عدم تنش یکی از مهمترین شاخص­ های مقاومت به تنش در برنامه ­های اصلاحی گندم معرفی شده است (گل­آبادی و همکاران 1387).افزایش ظرفیت عملکرد دانه در برنامه ­های اصلاحی به طور متداول از طریق انجام تلاقی بین ژنوتیپ­های با عملکرد دانه بالا و سپس انتخاب برای ژنوتیپ­های برتر صورت می­گیرد (ارزانی 1387 ، سرخی و یزدی­صمدی 1377). لذا بررسی پتانسیل ژنوتیپ­ها و تنوع صفات در برنامه ­های اصلاحی بسیار حائز اهمیت است و تجزیه و تحلیل­های چند متغیره می ­تواند اطلاعات زیادی را در این رابطه در اختیار قرار دهد.تعیین روابط بین صفات و همچنین تعیین سهم هر یک از صفات در ایجاد تنوع برای عملکرد دانه می ­تواند در برنامه ­های به­نژادی بسیار سودمند باشد (حیدری و همکاران 1386).
2-5-1 همبستگي بين صفات و تجزيه و تحليل ضرايب مسير
با توجه به اینکه انتخاب مستقیم برای شاخص­ های مختلف ممکن است گمراه کننده باشد، لذا از انتخاب غیر مستقیم با بهره گرفتن از شاخص­ های مرتبط و دارای وراثت پذیری بالا ممکن است کارای بالاتری از انتخاب مستقیم داشته باشد (Toker and Cagirgan., 2004). لذا اندازه ­گیری ضرایب همبستگی بین صفات مختلف با عملکرد دانه به تصمیم گیری در مورد اهمیت نسبی این صفات و ارزش آن­ها به عنوان معیار­های انتخاب کمک می­ کند (Agrama, 1996). با توجه به اینکه ضرایب همبستگی میزان رابطه خطی بین دو متغییر را نشان می­دهد و دلالتی بر روابط علت و معلول ندارد، لذا متخصصین اصلاح نباتات از روش تجزیه ضرایب مسیر به عنوان ابزاری جهت شناسایی صفت یا صفاتی که به طور مستقیم و غیر مستقیم بر عملکرد دانه اثر می­گذارند و ماهیت و میزان آن را مشخص می­سازند استفاده می­نمایند.(Srivastava et al., 1976). به طور کلی، مطالعات همبستگی و استفاده از روش­های آماری چند متغییره این امکان را فراهم می­سازد تا صفات مهم و تعیین کننده عملکرد و میزان سهم نسبی هر یک بر عملکرد مشخص گردد ( زینالی خانقاه، 1378).مقدم و همکاران (Moghadam et al., 1997) در مطالعه خود نشان دادند که تعداد دانه در سنبله و وزن هزار دانه همبستگی بالایی با عملکرد دانه گندم داشتند و دارای آثار مستقیم زیاد و معنی­داری بر این صفت بودند. همچنین عزیزی­نیا و همکاران(Azizinia et al., 2004) با مطالعه 31 رقم گندم مصنوعی دریافتی از سیمیت (CIMMYT) که عملکرد سنبله اصلی را به عنوان عملکرد دانه در نظر گرفته بودند به این نتیجه رسیدند که بین ارقام مورد مطالعه از نظر تمام صفات مورد ارزیابی، تنوع قابل ملاحظه­ای وجود دارد و وزن هزار دانه، وزن سنبله، تعداد پنجه بارور، تعداد سنبلچه در سنبله و تعداد دانه در سنبله رابطه مثبتی با عملکرد دانه داشتند. ارشد و زهراوی(1392) با ارزیابی 615 نمونه ژنتیکی گندم گزارش کردند که تعداد دانه در سنبله بیشترین اثر مستقیم را بر عملکرد دانه داشته و بعد از آن صفت وزن صد دانه بوده است.
در مطالعه فونسکا و پترسون (1968) همبستگی معنی­داری بین تعداد دانه در سنبله و عملکرد دانه مشاهده نگردید.
در مطالعه اهدایی و وینز (1989) وزن هزار دانه، تعداد دانه در سنبله و شاخص برداشت در گیاه گندم دارای آثار مستقیم و مثبت و معنی­داری بر عملکرد دانه بودند.
جیبیاهو و همکاران (Gebiahou et al., 1982) همبستگی مثبتی را بین عملکرد دانه با تعداد دانه در سنبله و وزن هزار دانه گندم دوروم گزارش نمودند.
در یک مطالعه تجزیه علیت معلوم شد که صفات ارتفاع گیاه و وزن دانه خوشه اثر مستقیم و مثبت و زمان خوشه رفتن اثر مستقیم منفی بر عملکرد دارند (Aycicek and Yildirim., 2006).
2-5-2 تجزیه رگرسيون مرحله‌ای
وقتي تعداد متغيرهاي مستقل زياد باشد، براي پيدا کردن معادله رگرسيون روش‌هاي متعددي وجود خواهد داشت. ولي متداول‌ترين روش، روش گام به گام است. در اين روش متغيرها بر اساس نظم تعيين شده که محقق آن را مشخص مي‌کند يکي پس از ديگري وارد معادله رگرسيون مي‌شوند. بدين ترتيب که ابتدا مهم‌ترين عامل رگرسيون که باعث افزايش هرچه سريعتر ضریب تبيين مي‌شود، وارد معادله رگرسيون گردد، به همين ترتيب متغير بعدي تعيين مي‌گردد (Johnson, 1998). با کمک تجزیه رگرسیون گام به گام می­توان اثر صفات غیر موثر یا کم تاثیر را در مدل رگرسیونی بر روی عملکرد حذف نموده و تنها صفاتی را که میزان قابل ملاحظه­ای از تغییرات عملکرد را توجیه می­ کنند مورد بررسی قرار داد (گل­پرور و همکاران، 1381). ارشد و زهراوی(1392) با ارزیابی 615 نمونه ژنتیکی گندم و انجام تجزیه رگرسیون گزارش کردند، که دو صفت تعداد دانه در سنبله و وزن صد دانه وارد مدل شدند و 98% از تغییرات عملکرد را توجیه نمودند. میرآخوری (1380) با انجام تجزیه رگرسیون گام به گام گزارش نمود که صفات عملکرد سنبله، تعداد سنبله در بوته و تعداد پنجه بیشترین رابطه را با عملکرد کل داشتند.
فصل سوم
مواد و روش­ها
3-1: مکان و زمان اجرای آزمایش
این تحقیق در دو سال زراعی 92-1390 به دو صورت مزرعه­ای و گلخانه­ای در مزرعه دانشکده کشاورزی دانشگاه لرستان واقع در 12 کیلومتری جاده خرم­آباد- اندیمشک و گلخانه واقع در دانشکده کشاورزی دانشگاه لرستان اجرا گردید.
3-2 مواد گیاهی مورد آزمایش
در این آزمایش 30 رقم گندم همراه با رقم بولانی به عنوان شاهد در گلخانه در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی با سه تکرار و در مزرعه در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی با دو تکرار مورد مطالعه قرار گرفتتند (جدول 3-1).
جدول 3-1 مشخصات و شجره ارقام مورد مطالعه