۴- درگیری : درگیر شدن بیش از حد در کار و انتظارات غیر واقعی در مورد آنچه می تواند انجام شود .
نمره گذاری پرسشنامه مسلش :
برای نمره گذاری مقیاس در هر سئوال دو نمره برای فرد در نظر گرفته می شود.(نمره فراوانی وشدت)
اگر آزمودنی در خانه هرگز علامت زده باشد هم در فراوانی و هم در شدت نمره صفر می گیرد . در غیر این صورت با توجه به علامتی که در قسمت فراوانی و شدت گذاشته است در فراوانی نمره یک تا شش (از سالی چند بار تا هر روز ) و در شدت نمره یک تا هفت ( ازخیلی کم تا خیلی زیاد )کسب می کند .وقتی نمرات افراد در هر سئوال مشخص باشد با جمع کردن نمرات می توان خرده آزمونهای چهار گانه را محاسبه کرد . در واقع با جمع نمرات ۹ سئوال خستگی عاطفی در دو مقیاس فراوانی و شدت می‌توان دو نمره برای این خرده آزمون بدست آورد .به همین ترتیب برای سه خرده آزمون دیگر عمل می‌شود و در نهایت هشت نمره (چهار نمره فراوانی وچهار نمره شدت) برای هر فرد بدست می آید . لازم به ذکر است که نمرات این چهار مقیاس قابل جمع نیستند چون که در برخی مقیاسها بالا بودن نمرات نمایانگر فرسودگی شغلی است (مثل خستگی هیجانی) ودر برخی مقیاسها پایین بودن نمرات بیانگر فرسودگی شغلی است (مثل عملکرد شخصی) .

ج) پرسشنامه بهزیستی روانشناختی ریف :این پرسشنامه توسط ریف^[۱۱۷] (Reef) در سال ۱۹۸۰طراحی شد .فرم اصلی دارای ۱۲۰سئوال بوده که در بررسیهای بعدی فرمهای کوتاهتر ۸۴-۵۴-۱۸سئوالی آن نیز طراحی شده است.
مقیاس بهزیستی روانشناختی دارای شش خرده مقیاس پذیرش خود،رابطه مثبت با دیگران ،خود مختاری ،زندگی هدفمند ،رشدشخصی و تسلط بر محیط است. در فرم۸۴ سئوالی هر عامل دارای ۱۴ سئوال است وضریب پایایی این ابزار به وسیله ریف و کیس^[۱۱۸] بین ۸۳/ تا ۹۱/ گزارش شده است و پایایی این مقیاس به روش باز آزمائی ۸۵/ بدست آمده است .(ریف و کیس، ۱۹۹۵).
نمرات مؤلفه های این پرسشنامه به این صورت به دست می آید که :
۱- پذیرش خود : دیدگاه مثبت نسبت به خود،نمره حاصل از سئوالات ۱۴-۱ میزان پذیرش خود را تعیین می کند .
۲- تسلط بر محیط: توانائی ایجاد بافتهای منطبق با وضعیت روان شناختی خود ، نمره حاصل از سئوالات ۲۸-۱۵ میزان تسلط بر محیط را تعیین می کند .
۳- روابط مثبت با دیگران : روابط گرم و قابل اعتماد با دیگران ، نمره حاصل از سئوالات ۴۲-۲۹ میزان روابط مثبت با دیگران را تعیین می‌کند .
۴- هدف در زندگی : هدفمندی و احساس جهت داشتن در زندگی، نمره حاصل از سئوالات ۵۶-۴۳ میزان هدفمندی در زندگی را تعیین می‌کند .
۵- رشد فردی : رشد پیوسته توانائیهای فردی، نمره حاصل از سئوالات ۷۰-۵۷ میزان رشد فردی را تععین می کند .
۶- خود مختاری : استقلال داشتن در تصمیم گیری‌های زندگی، نمره حاصل از سئوالات ۸۴-۷۰ میزان خود مختاری را تعیین می کند .

جدول ۳-۲) میزان آلفای کرونباخ پرسشنامه ها

ضریب آلفای کرونباخ بدست آمده از پرسشنامه های بدست آمده بالا بوده و نشان دهنده پایایی عالی پرسشنامه‌ها است و می‌توان گفت محقق از نتیجه پرسشنامه برای اجرای نهایی اطمینان دارد.
این پرسشنامه ها پس از چاپ و تکثیر بین ۱۰۳ نفراز دبیران مرد دبیرستان‌های شهرکرد توزیع گردیدو پس از جمع‌ آوری مورد ارزیابی و بررسی قرار گرفت. با ارزیابی پرسشنامه ها۹۵ پرسشنامه اجرایی قابلیت داشت و ۸ پرسشنامه بعلت عدم همکاری مناسب آزمودنی ها و همچنین مخدوش بودن از آماری کلی حذف گردید. پس از استخراج داده‌های حاصل از پرسشنامه‌ها و با بهره گرفتن از فرمول آلفای کرونباخ، ضریب ثبات درونی پرسشنامه‌ها محاسبه گردید.
فصل چهارم
تجزیه وتحلیل اطلاعات
۴-۱- تجزیه و تحلیل اطلاعات:
در این فصل ابتدا به توصیف ویژگیهای فردی آزمودنیها مثل: سن، جنس، میزان تحصیلات با بهره گرفتن از روش های آماری توصیفی پرداخته می شود و سپس در بخش آمار استنباطی با آزمون رگرسیون و آزمون T تک نمونه ای به بررسی فرضیه ها پرداخته می شود. در این بخش فرضیه های پژوهش به لحاظ آماری مورد تحلیل قرار میگیرند.
تجزیه و تحلیل به طور کلی عبارت از روشی است که از طریق آن کل فرایند پژوهشی تارسیدن به یک نتیجه قابل قبول هدایت می شود. روش‌های مختلف تجزیه و تحلیل را می توان به دو طبقه تقسیم کرد:
۱-تجزیه و تحلیل توصیفی: توصیف آماری ساده ترین مرحله پردازش است. با جدول که مناسبترین روش نظم دادن به اطلاعات است داده‌ها بصورت فراوانی و درصد فراوانی ارائه شد. برای نمایش بهتر توزیع فراوانی‌ها نیز از نمودار استفاده می شود.
۲-آمار استنباطی: نتیجه گیری مطلوب حاصل تجزیه و تحلیل دقیق اطلاعات است که بر مبنای سوالات اصلی تحقیق گرد آوری شده است. برای تجزیه و تحلیل آماری تحقیق از آزمون آماری ضریب همبستگی پیرسون و آزمون رگرسیون استفاده شد.
۴-۲- بخش اول آمار توصیفی
تجزیه و تحلیل داده ها یکی از مراحل مهم در هر فرایند پژوهشی و تحقیقاتی می باشد و نتایج یافته ها به آن بستگی دارد. برای تجزیه و تحلیل، داده های خام پرسشنامه های نمونه آماری با بهره گرفتن از تکنیک آماری مناسب تحلیل شد .
۴-۳- توصیف وضعیت جمعیت شناختی (دموگرافیک نمونه)
جدول۴-۱ ) :توصیف وضعیت جمعیت شناختی از نظرسن

۵۵- معین، محمد، فرهنگ فارسی معین، گردآورنده عزیزالله علیزاده، تهران، بی نا، ۱۳۸۱-۱۳۸۲٫
۵۶- مکارم شیرازى، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیه، ۱۳۷۴ ش، ص ۳۲۸٫
۵۷- ملکوتی، پرتو ؛ آرمان ساکت، زن و مرد، شناسایی خواستها و نیازها در زندگی جنسی ـ زناشویی، مشهد، واژیران، آذر ۱۳۸۷٫
۵۸- مهدوی کنی، محمدسعید، دین و سبک زندگی مطالعه موردی شرکت کنندگان در جلسات مذهبی، تهران، دانشگاه امام صادق(ع)، ۱۳۸۷٫
۵۹- موانع و عوامل رشد در خانواده، انتشارات سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، مهرماه ۱۳۶۰٫
۶۰- نیلی پور، مهدی، بهشت اخلاق، قم، مؤسسهی تحقیقاتی حضرت ولی عصر(عج)، بهار ۱۳۸۹٫
۶۱- میبدى، حسین بن معین الدین، دیوان أمیر المؤمنین علیه السلام، ترجمه مصطفى‏ زمانى، قم، دار نداء الإسلام للنشر، ۱۴۱۱ق.
۶۲- وطنی، منصوره، حجاب از منظر فطرت و عقل و شرع، قم، نورالسجاد، ۱۳۸۶٫
۶۳- هاشمى خویى، میرزا حبیب الله، منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه (خوئى)، ج ۱، ترجمه حسن حسن زاده آملىٍ و محمد باقر کمرهاى، مصحح ابراهیم میانجى، تهران، مکتبه الإسلامیه ، ۱۴۰۰ ق.
فهرست منابع عربی
۶۴- ابن أبی الحدید، عبدالحمید بن هبه الله، شرح نهج البلاغه لابن أبی الحدید، مصحح محمد ابوالفضل‏ ابراهیم، قم، مکتبه آیه الله المرعشی النجفی‏، ۱۴۰۴ق.
۶۵- ابن أبی جمهور، محمد بن زین الدین، عوالی اللئالی العزیزیه فی الأحادیث الدینیه، مصحح مجتبى‏ عراقى، قم، دار سید الشهداء للنشر، ۱۴۰۵ ق.
۶۶- ابن اثیر جزری، مبارک بن محمد، النهایه فی غریب الحدیث و الأثر، مصحح محمود محمد طناحى، قم، موسسه مطبوعاتی اسماعیلیان‏، ۱۳۶۷ش.
۶۷- ابن بابویه، محمد بن على، الأمالی( للصدوق)، تهران، کتابچى‏، ۱۳۷۶ش.
۶۸- ـــــــــــــــــ ، الخصال، مصحح على اکبر غفارى، قم، جامعه مدرسین‏، ۱۳۶۲ش.
۶۹- ـــــــــــــــــ ، ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، قم، دار الشریف الرضی للنشر، ۱۴۰۶ ق.
۷۰- ـــــــــــــــــ ، علل الشرائع، قم، کتاب فروشى داورى، ۱۳۸۵ش، ۱۹۶۶م.
۷۱- ـــــــــــــــــ ، عیون أخبار الرضا علیه السلام، مصحح مهدى لاجوردى، تهران، نشر جهان‏، ۱۳۷۸ق.
۷۲- ـــــــــــــــــ ، من لا یحضره الفقیه، مصحح على اکبر غفارى، قم، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم‏، ۱۴۱۳ ق.
۷۳- ابن حیون، نعمان بن محمد مغربى، دعائم الإسلام، مصحح آصف‏ فیضى، قم، مؤسسه آل البیت علیهم السلام‏، ۱۳۸۵ق.
۷۴- ابن شعبه حرانى، حسن بن على، تحف العقول، مصحح على اکبر غفارى، قم، جامعه مدرسین‏، ۱۴۰۴ / ۱۳۶۳ق.
۷۵- ابن شهر آشوب مازندرانى، محمد بن على، مناقب آل أبی طالب علیهم السلام (لابن شهرآشوب)، ج ۳، قم، علامه‏، ۱۳۷۹ ق.
۷۶- ابن طاووس، على بن موسى، الطرائف، ترجمه داود إلهامى، ایران، قم، نوید اسلام‏، ۱۳۷۴ ش.
۷۷- ــــــــــــــــــــ، کشف المحجه لثمره المهجه، مصحح محمد حسون، قم، بوستان کتاب، ۱۳۷۵ش.
۷۸- ابن فهد حلى، احمد بن محمد، عده الداعی و نجاح الساعی، مصحح احمد موحدى قمى، بیجا، دار الکتب الإسلامی‏، ۱۴۰۷ ق.
۷۹- ابن قولویه، جعفر بن محمد، کامل الزیارات، مصحح عبدالحسین‏ امینى، نجف اشرف، دار المرتضویه، ۱۳۵۶ش.
۸۰- احمدى میانجى، على، مکاتیب الرسول صلّى الله علیه و آله و سلّم، قم، دار الحدیث‏، ۱۴۱۹ق.
۸۱- اربلى، على بن عیسى، کشف الغمه فی معرفه الأئمه (ط - القدیمه)، مصحح سید هاشم رسولى محلاتى، تبریز، بنى هاشمى‏، ۱۳۸۱ق.
۸۲- استرآبادى، على، تأویل الآیات الظاهره فی فضائل العتره الطاهره، مصحح حسین استاد ولى، ایران، قم، مؤسسه النشر الإسلامی ، ۱۴۰۹ق.
۸۳- بحرانى، سید هاشم بن سلیمان، حلیه الأبرار فی أحوال محمّد و آله الأطهار علیهم السلام، قم، مؤسسه المعارف الإسلامیه ، ۱۴۱۱ ق.
۸۴- بحرانى اصفهانى، عبد الله بن نور الله، عوالم العلوم و المعارف والأحوال من الآیات و الأخبار و الأقوال (مستدرک سیده النساء إلى الإمام الجواد)، مصحح محمد باقر موحد ابطحى اصفهانى، ایران، قم، مؤسسه الإمام المهدى عجّل الله تعالى فرجه الشریف‏، ۱۴۱۳ ق.
۸۵- تمیمى آمدى، عبد الواحد بن محمد، غرر الحکم و درر الکلم، مصحح سید مهدى‏ رجائى، قم، دار الکتاب الإسلامی‏، ۱۴۱۰ ق.
۸۶- ـــــــــــــــــــــــــ ، تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، مصحح مصطفى‏ درایتى، قم، دفتر تبلیغات‏، ۱۳۶۶ش.
۸۷- جعفر بن محمد، (منسوب به امام ششم (علیه السلام))، مصباح الشریعه، بیروت، اعلمى ، ۱۴۰۰ق.
۸۸- حر عاملى، محمد بن حسن، الجواهر السنیه فی الأحادیث القدسیه (کلیات حدیث قدسى)، ترجمه زین العابدین کاظمى خلخالى، تهران، انتشارات دهقان، ۱۳۸۰ش.
۸۹- ـــــــــــــــــــــ ، الفصول المهمه فی أصول الأئمه (تکمله الوسائل)، مصحح محمد بن محمد الحسین القائینى، قم، موسسه معارف اسلامى امام رضا علیه السلام، ۱۴۱۸ ق / ۱۳۷۶ ش.
۹۰- ـــــــــــــــــــــ ، وسائل الشیعه، مصحح مؤسسه آل البیت علیهم السلام‏، قم، مؤسسه آل البیت علیهم السلام‏، ۱۴۰۹ ق.
۹۱- ـــــــــــــــــــــ ، هدایه الأمه إلى أحکام الأئمه علیهم السلام، مصحح آستان قدس رضوى. بنیاد پژوهش‏هاى اسلامى. گروه حدیث، مشهد، آستانه الرضویه المقدسه، مجمع البحوث الإسلامیه ، ۱۴۱۴ق.
۹۲- حلوانى، حسین بن محمد بن حسن بن نصر، نزهه الناظر و تنبیه الخاطر، مصحح مدرسه الإمام المهدی عجل الله تعالى فرجه الشریف‏، قم، مدرسه الإمام المهدی عجل الله تعالى فرجه الشریف‏، ۱۴۰۸ ق.
۹۳- حلى، رضى الدین على بن یوسف بن المطهر (برادر علامه حلى)، العدد القویّه لدفع المخاوف الیومیه، مصحح مهدى رجائى و محمود مرعشى، قم، کتابخانه آیه الله مرعشى نجفى، ۱۴۰۸ ق.

تسبیب ممکن است به صورت ایجابی یا سلبی واقع شود. در تسبیب ایجابی، مسبّب با انجامدادن عملی (از طریق فعل) زمینهی تلف یا خسارت را بهوجود میآورد؛ مانند قراردادن سنگ در معبر عام یا لغزندهکردن آن. مادهی ۵۰۷ قانون مجازات اسلامی نمونهای از تسبیب محض از طریق فعل است. در تسبیب به صورت سلبی (از طریق ترک فعل) مسبّب از انجام عملی که بر عهدهی وی میباشد سرباز میزند؛ مانند مادر یا دایهای که شیردادن به نوزاد را بر عهده گرفته باشد، اما به وی شیر ندهد یا پزشک و پرستاری که به وظیفهی خود عمل نکنند (مادهی ۲۹۵ ق.م.ا). همینطور مادهی ۵۱۹ ق.م.ا نمونهای از تسبیب محض از طریق ترک فعل میباشد.^[۱۲۱]
در ادامه موادی که راجع به تسبیب محض در فصل ششم از کتاب چهارم قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ با عنوان ()موجبات ضمان)) است مورد بررسی قرار میگیرد.
ب) بررسی مصادیق تسببیب محض در قانون و تطبیق آن با قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۷۰
در بخش موجبات ضمان مثالهایی از تسبیب محض آمده که در اینجا به بررسی این مواد و تغییرات صورت گرفته در آنها و تطبیق با قانون مجازات اسلامی سابق میپردازیم.

ایجاد جنایت از طریق حمل شیء
یکی از موارد تسبیب محض در فصل ششم از کتاب چهارم قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ مادهی ۴۹۸ است به موجب این ماده: «هرگاه شیء که توسط انسان یا وسیلهی نقلیه حمل میگردد به نحوی از انحاء موجب جنایت گردد، حملکننده ضامن دیه است».
مادهی ۳۲۴ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۷۰ در این خصوص بیان میکرد: «هرگاه کسی چیزی را همراه خود یا با وسیلهی نقلیه و مانند آن حمل کند و به شخص دیگری برخورد نموده موجب جنایت گردد در صورت عمد یا شبه عمد ضامن میباشد و در صورت خطاء محض، عاقلهی او عهدهدار میباشد».
حکم مادهی ۴۹۸ به ضمان مرتکب از باب استناد جنایت به فعل حملکننده است، خواه مرتکب تقصیر شده باشد خواه نشده باشد. آنچه در اینجا باعث مسئولیت حامل میشود، استناد جنایت به فعل اوست و نه صرف مقصربودن او.
ترساندن مجنیٌعلیه
طبق مادهی ۵۰۱ قانون مجازات اسلامی ترساندن مجنیٌعلیه از موارد تسبیب محض میباشد. به موجب این ماده: «هرگاه کسی به روی شخصی سلاح بکشد یا حیوانی مانند سگ را به سوی او برانگیزد یا هر کار دیگری که موجب هراس او میگردد؛ مانند فریادکشیدن یا انفجار صوتی انجام دهد و بر اثر این ارعاب، شخص بمیرد یا مصدوم گردد حسب مورد بر اساس تعاریف انواع جنایات به قصاص یا دیه محکوم میشود».
در صورتی که جنایت به یکی از موارد تمثیلی مذکور در ماده انجام گرفته باشد با توجه به عنصر روانی، مرتکب به قصاص یا دیه محکوم میشود.
در این ماده قانونگذار مثالهایی از هراساندن بیان میکند که جنبهی تمثیلی دارند مانند:
انجام عملی مانند کشیدن سلاح و ترس قربانی: در این مورد باید میان عمل مرتکب و نتیجه رابطه سببیّت وجود داشته باشد.
برانگیختن حیوان و ترسیدن بزهدیده: در این مورد حیوان مباشر قتل است و فردی که حیوان را برانگیخته سبب، اما چون حیوان در حکم وسیله است و جنایت به آن مستند نمیباشد، بنابراین جنایت به فردی که حیوان را تحریک کرده استناد دارد و وی مسئول جبران خسارت خواهد بود. گرچه بیشتر فقها این صورت را تسبیب محض میدانند، اما این مورد از موارد سبب اقوی از مباشر است که در جای خود به توضیح آن میپردازیم.
اقدام به هر عمل دیگری که موجب ترس گردد: این عبارت بیانگر این مطلب است که مثالهای ذکر شده در ماده جنبهی تمثیلی دارند و هر عملی که موجب هراس شود مشمول حکم این ماده میشود.
مشابه این ماده در قانون سابق مادهی ۳۲۵ بود که چنین مقرر میداشت: «هرگاه کسی به روی شخصی سلاح بکشد یا سگی را به سوی او برانگیزد یا هر کار دیگری که موجب هراس او گردد انجام ‌دهد؛ مانند فریادکشیدن یا انفجار صوتی که باعث وحشت می‌شود، و بر اثر این ارعاب آن شخص بمیرد اگر این عمل نوعاً کشنده باشد یا با قصد قتل انجام شود گرچه نوعاً کشنده نباشد، قتل عمد محسوب شده و موجب قصاص است و اگر این عمل نه نوعاً کشنده و نه با قصد قتل انجام بگیرد قتل شبه عمد محسوب شده و دیهی آن بر عهدهی قاتل است»‌.
مقنن برخلاف این ماده که انواع قتل عمد و شبه عمد و مصادیق آنها را یادآور شده بود، در مادهی ۵۰۱ از تکرار تعریف جنایت عمد و شبه عمد اجتناب کرده و تنها به ذکر نوع محکومیت قصاص یا دیه اکتفا نموده است و تشخیص نوع جنایت مربوط به فصل اول کتاب سوم- قصاص میباشد.
پرتکردن خود بر روی دیگری
مقنن در مادهی ۵۰۲ قانون به موضوع پرتکردن خود بر روی دیگری پرداخته است. به موجب این ماده: «هرگاه کسی خود را از جای بلندی پرت کند و بر روی شخصی بیفتد و سبب جنایت شود بر اساس تعاریف انواع جنایت حسب مورد به قصاص یا دیه محکوم میشود، لکن اگر فعلی از او سر نزند و به علل قهری همچون طوفان و زلزله پرت شود و به دیگری بخورد و صدمه به او وارد کند، کسی ضامن نیست».
این ماده مبیّن دو صورت اساسی است که یکی ناشی از اقدام مرتکب و دیگری خارج از ارادهی اوست. اگر فعل ناشی از اقدام اختیاری مرتکب باشد، با توجه به عنصر روانی وی به قصاص یا دیه محکوم میشود و اگر جنایت به علّت بروز علل قهری حاصل شده باشد، ضمان بر کسی نخواهد بود.
این ماده در اصلاح قسمت اخیر مادهی ۳۲۷ قانون سابق وضع شده است. مادهی مذکور بیان میداشت: «هرگاه کسی خود را از جای بلندی پرت کند و بر روی شخصی بیفتد و سبب جنایت گردد در صورتی که قصد انجام جنایت را داشته باشد قتل عمد بوده و قصاص دارد و در صورتی که قصد قتل نداشته ولی قصد پرتشدن را داشته باشد و معمولاً با آن قتل انجام نمیشود قتل شبه عمد بوده دیه در مال او خواهد بود و همچنین است اگر با وجود قصد پرتشدن بیاختیار پرت شود ولی اگر در اثر لغزش یا علل قهری دیگر و بیاختیار به جایی پرت شود و موجب جنایت گردد خودش ضامن است نه عاقلهاش».
با توجه به ضابطهی ضمان در صورتی که نتیجه به فعل مرتکب استناد نداشته باشد و رابطه سببیّت برقرار نباشد، ضمانی بر وی نیست. در این مورد با توجه به قسمت اخیر مادهی ۳۲۷ قانون سابق که مرتکب به دلیل فقدان اختیار به جایی پرت میشد و موجب جنایت میگشت ضمانی بر وی نبود، اما به دلیل اشتباه در نگارش، واژهی (( نه)) در انتهای ماده جا افتاده بود.
پرتکردن دیگری بر روی ثالث
یکی دیگر از موارد تسبیب محض پرتکردن دیگری بر روی ثالث است. مطابق مادهی ۵۰۳ قانون: «هرگاه کسی دیگری را به روی شخص ثالثی پرت کند و شخص ثالث یا شخص پرتشده بمیرد یا مصدوم گردد درصورتی که مشمول تعریف جنایت عمدی نگردد، جنایت شبه عمدی است».
به موجب این ماده اگر فرد پرتشده بمیرد یا مصدوم گردد، پرتکننده مسبب قتل یا مصدومیت وی خواهد بود و اگر شخص ثالث در اثر برخورد فرد پرتشده بمیرد یا مصدوم گردد، مباشر (پرتشده) در حکم وسیلهای در دست پرتکننده قرار دارد و مرتکب پرتاب از باب سبب اقوی از مباشر مسئول خواهد بود. توضیح سبب اقوی از مباشر در بخشهای آتی بیان میشود. قانون مجازات سابق در دو مادهی ۳۲۸ و ۳۲۹ به این موضوع اشاره میکرد، در حالی که مادهی ۵۰۳ این دو ماده را در هم ادغام کرده و به صورت یکجا آن را بیان میکند. مادهی ۳۲۸ که به تبیین تسبیب محض مرتکب پرتاب پرداخته بود چنین بیان میداشت: «هرگاه کسی به دیگری صدمه وارد کند و یا کسی را پرت کند و او بمیرد یا مجروح گردد، در صورتی که نه قصد جنایت داشته ‌باشد و نه کاری را که قصد نموده است نوعاً سبب جنایت باشد، شبه عمد محسوب و عهده‌دار دیهی آن خواهد بود».
مقنن در انتهای این ماده به تبیین جنایت شبه عمد پرداخته در حالی که در باب اول کتاب دیات قانون مجازات اسلامی مصوب ۷۰ به تعریف جنایت شبه عمد پرداخته بود و از این جهت نیازی به تکرار نبود. این اشکال در مادهی ۵۰۳ رفع شد.
حفر گودال یا انجام هر عملی که سبب آسیب گردد
حفر گودال یا قراردادن چیز لغزنده در معابر یا ملک دیگری از جمله مثالهایی است که در مورد تسبیب محض ذکر میشود. این مثال در دو مادهی ۵۰۷ و ۵۰۸ قانون مجازات اسلامی بیان شده است. به موجب مادهی ۵۰۷ قانون: «هرگاه شخصی در معابر و اماکن عمومی یا ملک دیگری بدون اذن مالک، گودالی حفر کند یا چیز لغزندهای در آن قرار دهد و یا هر عملی انجام دهد که سبب آسیب دیگری گردد، ضامن دیه است، مگر اینکه فرد آسیبدیده با علم به آن و امکان اجتناب، عمداً با آن برخورد نماید».
با دقت در این قسمت ماده که اشعار میدارد: «و یا هر عملی انجام دهد» مشخص میگردد مثالهای حفر گودال و قراردادن چیز لغزنده جنبهی تمثیلی دارند و سایر موارد از این دست را نیز در بر میگیرد. در این خصوص علّت بروز حادثه، سقوط در گودال یا برخورد با سنگ است، اما آنچه سبب این حوادث میگردد فعل شخص ایجادکننده (مسبب) است. درنتیجه اگر بر اثر این افعال آسیبی حاصل گردد، مسئولیت متوجه مسبب حادثه (حفرکنندهی گودال و واضع سنگ) میباشد. توضیح قسمت اخیر ماده در بخش مربوط به مستثنیات ضمان خواهد آمد.
قسمت اول این ماده در قانون سابق در مادهی ۳۳۹ به این نحو ذکر شده بود: «هرگاه کسی در معبر عام یا هرجای دیگری که تصرف در آن مجاز نباشد چاهی بکند یا سنگ یا چیز لغزندهای بر سر راه عابران قرار دهد یا هر عملی که موجب آسیب یا خسارت عابران گردد انجام دهد عهدهدار دیه یا خسارت خواهد بود، ولی اگر این اعمال در ملک خود یا در جایی که تصرفش در آن مجاز است واقع شود، عهدهدار دیه یا خسارت نخواهد بود».
قسمت اخیر مادهی ۵۰۷ (شرط عدم ضمان در صورت علم و امکان اجتناب) در مادهی ۳۳۹ قانون سابق بیان نشده بود، ولی مفاد آن را در مواد ۳۳۱ و ۳۴۶ قانون سابق میتوان یافت.^[۱۲۲] بدین ترتیب در این ماده قانونگذار فروض مربوط به ماده را در ذیل آن یادآور شده و پراکندگی قانون سابق را تکرار نکرده است و این از نکات مثبت این قانون است.
در مادهی ۵۰۸ قانونگذار مثال حفر گودال در مادهی ۵۰۷ را در مورد ملک مالک بیان میکند. به این صورت که: «هرگاه شخصی یکی از کارهای مذکور در مادهی (۵۰۷) این قانون را در ملک خویش یا مکانی که در تصرف و اختیار اوست، انجام دهد و سبب آسیب دیگری گردد، ضامن نیست مگر اینکه شخصی را که آگاه به آن نیست به آنجا بخواند و به استناد آن، جنایتی به وی وارد گردد.
تبصره ۱- هرگاه شخص آسیبدیده بدون اذن مالک یا با اذنی که قبل از انجام اعمال مذکور از مالک گرفته، وارد شود و صاحب ملک از ورود او اطلاع نداشته باشد، مالک ضامن نیست، مگر اینکه صدمه یا تلف به علّت اغواء، سهلانگاری در اطلاعدادن و مانند آن مستند به مالک باشد.
تبصره ۲- هرگاه کسی در ملک دیگری و بدون اذن او، مرتکب یکی از کارهای مذکور در مادهی (۵۰۷) این قانون گردد و شخص ثالثی که بدون اذن وارد آن ملک شده است، آسیب ببیند، مرتکب عهدهدار دیه است مگر اینکه بروز حادثه و صدمه مستند به خود مصدوم باشد که در این صورت مرتکب ضامن نیست؛ مانند اینکه مرتکب علامتی هشداردهنده بگذارد یا درب محل را قفل کند لکن مصدوم بدون توجه به علائم یا با شکستن درب وارد شود».
مادهی فوق در مقام بیان شرایط تسبیب در فرضی است که مکان بروز حادثه در جایی غیر از معابر عمومی اتفاق بیفتد. بنابر ماده اگر مالک گودالی در ملک خود حفر کند یا هر تصرف دیگری در ملک خود یا ملکی که در تصرف اوست انجام دهد و از این طریق سبب آسیب دیگری گردد، ضامن خسارت و آسیب حاصله نخواهد بود؛ زیرا مالک حق هرگونه تصرف قانونی در ملک خود را دارد. تنها مورد ضمان مالک زمانی است که شخصی را به ملک خود فراخواند و او را نسبت به موقعیت و امکان پیدایش آسیب آگاه نکند و شخص فراخوانده شده دچار حادثه و آسیب گردد.
اقداماتی که در مادهی قبل به سبب مکان عمومی، ایجاد مسئولیت تسبیبی مینمود، در این ماده به دلیل قواعد و اصول حاکم بر تصرفات قانونی مالک بر ملک خویش فاقد مسئولیت و ضمان است.
همچنین به موجب تبصرهی ۱ این ماده نیز مالک ضامن آسیبدیدگی مصدوم نیست و این به دلیل ورود بدون اذن به ملک دیگری است.
مفاد مادهی ۵۰۸ قانون و تبصره های آن در انتهای مادهی ۳۳۹ و مواد ۳۴۰، ۳۴۲ و ۳۴۴ قانون سابق ذکر شده بود.^[۱۲۳] جامعیت و عدم پراکندگی در بیان فروض مربوط به ماده در قانون سابق رعایت نشده بود. مقنن در مادهی ۵۰۸ این تشتت در بیان شروط و فروض ماده را لحاظ و از این منظر رجوع به ماده و دستیابی به تمام فروض آن را آسان نموده است.
قانونگذار در انتهای تبصرهی ۱ و در تبصرهی ۲ مادهی ۵۰۸ دو شرط را یادآور شده است. طبق تبصرهی ۱ اگر فرد مصدوم با اذنی که قبل از انجام اعمال مذکور در مادهی ۵۰۷ از مالک گرفته وارد ملک وی شود و صدمه یا آسیبی ببیند و این آسیب ناشی از فریب مالک یا سهلانگاری در اطلاعدادن موضوع به وی باشد، در این صورت مالک از باب تسبیب محض ضامن است. همچنین طبق قسمت اول تبصرهی ۲ این ماده شخص ثالثی که بدون اذن وارد ملکی شود که دیگری در آن بدون اذن مالک مرتکب حفر چاه، قراردادن چیز لغزنده و اعمالی از این دست شده باشد و ثالث در اثر برخورد با آن دچار حادثه گردد، مرتکب از باب تسبیب محض مسئول است.
مستثنیات ضمان که در این ماده و تبصره های آن مورد نظر قانونگذار قرار گرفته در بخش مربوطه شرح و بررسی میشود.
فراخواندن شخص از محل اقامتش

فرهنگ سازمان

هاریسون(۲۰۰۵)؛ اسپیلان و شرر(۲۰۰۴)؛ فیلیپس(۲۰۰۴)؛ هافمن و جاکوبسن(۲۰۰۳)؛ استون، هورجز و لوماز(۱۹۹۷)؛ مک کیاگ(۱۹۹۶)؛ بلاس و بلاس(۱۹۹۹)؛ لوسیا(۲۰۰۴)؛ پچورا(۲۰۰۱)؛ ساویر(۲۰۰۵).

رفتارهای رهبری

(منبع: یاسینی، جفره و محمدی، ۲۰۱۲ :۵)
در زیر به توصیف و تشریح ابعاد مختلف رهبری توزیع شده که در مطالعات متعدد بکار گرفته شده اند، پرداخته شده است.
۲-۲-۷-۱ ابعاد رهبری توزیع شده از نظر المور (۲۰۰۳) و گوردون (۲۰۰۵)
۱-مأموریت، چشم انداز و اهداف
پژوهشگران متعددی ابعاد مأموریت، چشم انداز و اهداف را تعریف کرده اند. بولدن^[۱۰۶] (۲۰۰۷) مأموریت سازمان را به عنوان ادراک کارکنان سازمان از اهداف و دستورالعمل های آشکار و ضمنی سازمان تعریف می کند. هالینگر و هک^[۱۰۷] (۱۹۹۸) مأموریت سازمان را به عنوان راهی می داند که در آن مدیران سازمانها انتظارات کارمندان را شکل می دهند و فرصت های یادگیری را برای دانش آموزان فراهم می کنند (نقل از گوردون، ۲۰۰۵). دوفور و ایکر^[۱۰۸] (۱۹۹۸) مأموریت را به عنوان مقاصد سازمانی تعریف می کنند. از نظر آنها چشم انداز به سازمان جهت گیری خاصی را می دهد تا در یک مسیر مشخص و مستقیم حرکت کند. مارکس و پرینتی^[۱۰۹] (۲۰۰۳) نیز چشم انداز را به عنوان یک خط و مشی آموزشی در نظر می گیرند که در آن باور ها، اهداف مطلوب، روش ها و شرایط مطلوب در سازمان یکپارچه می شود.
نیومن و سیمونس^[۱۱۰] (۲۰۰۰) معتقدند که چشم انداز توزیع شده اهداف واضحی را در بر می گیرد که بر موفقیت، پیشرفت و عملکرد کارکنان متمرکز است. چشم انداز سازمان هم به عنوان یک خط مشی آموزشی، جایی که باورهای سازمانی منجر به شکل گیری هنجارهای سازمانی می شود، تعریف شده است. دوفور و ایکر (۱۹۹۸) مأموریت، اهداف و چشم انداز را به عنوان سنگ بناهای یادگیری سازمانی در نظر گرفته اند. آنها همچنین بیان داشته اند که مأموریت یک سازمان، مقاصد و خواستگاه آن سازمان را شکل می دهد، چشم انداز یک حس جهت گیری را در سازمان القا کرده و اهداف، گام های سنجش پذیر را که می تواند در جهت ارزیابی میزان دستیابی سازمان به چشم انداز مورد نظر قرار گیرد، ارائه می دهد. در حقیقت این بعد از رهبری توزیع شده به این امر اشاره دارد که کارکنان سازمان تا چه اندازه در تعیین مأموریت، چشم اندازها و اهداف سازمان مشارکت دارند و تا چه اندازه این بعد از رهبری در سازمان، در میان کارکنان تسهیم شده است، و اینکه آیا ساختار سازمان به گونه ای است که مناسب توزیع کردن رهبری باشد و مشارکت کارکنان سازمان را در ابعاد رهبری توزیع شده موجب شود.

۲- فرهنگ سازمان
این بعد از رهبری توزیع شده در واقع در طول مسیر تاریخی و حیات سازمان شکل می گیرد، و شامل ارزش ها، اعتقادات و هنجارهای مربوط به سازمان می باشد (مورفی، ۲۰۰۵). فرهنگ سازمان بر اساس هنجارهای سازمانی (کارکنان چگونه عمل می کنند)، شکل می گیرد (دوفور و ایکر، ۱۹۹۸). فرهنگ سازمان می تواند منجر به انزوا یا همکاری افراد با یکدیگر شود، کارمندان را به عنوان همکار یا رقیبی برای یکدیگر در نظر بگیرد، کارکنان را به پیشرفت تشویق کند یا آنکه آنها را در وضع فعلی خود حفظ نماید (دوفور و ایکر، ۱۹۹۸). برای اینکه یک فرهنگ سازمان مبتنی بر رهبری توزیع شده شکل بگیرد؛ کارمندان باید قدرت شکل دهی به سیاست ها، برنامه ریزی ها، توسعه تجارب و افزایش اعتبارات سازمان را کسب کنند و در قبال بهبود و پیشرفت سازمان متعهد باشند (مورفی، ۲۰۰۵). یک فرهنگ حامی رهبری توزیع شده محیطی را در بر می گیرد که در آن کارمندان با هدف رهبری سازمان، به اقداماتی از قبیل؛ همکاری با یکدیگر، مشارکت در تصمیم گیری های سازمان و مشارکت در برنامه های توسعه حرفه ای تشویق می شوند (المور، ۲۰۰۲). بنابراین فرهنگ سازمان به عنوان یک ارزش افزوده، زمانی تغییر خواهد کرد که اهداف سازمانی، اهدافی مشترک قلمداد شوند، اعضای سازمان فرایند تغییر را درک کنند، ارتباطات را گسترش دهند، رشد و توسعه دانش را تشویق کنند و در جهت مشارکت سازمانی تلاش کنند (فولان^[۱۱۱]، ۲۰۰۱). با وجود چنین فرهنگی است که رهبری توزیع شده می تواند در سازمان شکل بگیرد و در جهت اثربخشی بیشتر سازمان موثر واقع شود.
۳- تصمیم گیری مشترک
از آنجائیکه در الگوی توزیع شده از رهبری، کارمندان هم مانند مدیر، در تصمیم گیری ها مشارکت دارند، تصمیم گیری از حالت سلسله مراتبی به الگوی دو جانبه تغییر می یابد. همچنین در این شیوه «تصمیم گیری پشت درهای بسته^[۱۱۲]» کاهش یافته و با ایجاد یک روند شفاف، داده های ورودی برای اتخاذ تصمیمات از منابع مختلف (کارمندان، مدیران و سایر کارکنان) کسب می شود. این امر در نهایت به بهبود تصمیم گیری منجر می شود (والاچ، لامبرت، کاپلند و لوری^[۱۱۳]، ۲۰۰۵).
پایگاه اطلاعاتی تصمیم گیری^[۱۱۴]، تنها منبع معتبر برای سنجش شکست یا موفقیت سازمان و همچنین آشکار سازی نقاط قوت و ضعف دانش و مهارت های کارکنان و منبعی برای اصلاح فعالیت ها و برنامه های سازمانی می باشد. به زعم المور (۲۰۰۰)، وقتی که داده ها به شیوه نظام مند جمع آوری شوند و در اختیار طیف وسیعی از اعضای سازمان قرار گیرند، تا با همکاری یکدیگر تصمیمات نهایی را طرح ریزی کنند، آن وقت تصمیم گیری مشارکتی و تسهیم اطلاعات منجر به بهبود اثربخشی سازمانی می شود.
۴- ارزیابی و توسعه حرفه ای
این بعد از رهبری توزیع شده، به طور مستقیم به بلوغ فکری و ارزشیابی کارمندان مربوط می شود. نیومن و همکاران (۲۰۰۰) بیان داشته اند که افزایش موفقیت کارکنان نیازمند این امر است که در سازمان، هر شخص بالغی که با دانش آموزان و یادگیری وی
سروکار دارد، باید یاد بگیرد و رشد کند.
دوفور و ایکر (۱۹۹۸) بر این باورند که هدف اصلی در توسعه حرفه ای، بهبود اثربخشی فردی و گروهی از طریق رشد و توسعه کارمندان است و از این طریق است که موفقیت کارکنان و توسعه سازمان فراهم می شود. در واقع، این بعد از رهبری توزیع شده به ارزیابی و تقدیر از کارمندان به عنوان رهبران آموزشی و فراهم آوری زمان و منابع کافی در جهت بهبود عملکرد آنها، اشاره دارد.
۵- تجارب و اقدامات رهبری
این بعد از رهبری توزیع شده، به دو نکته اشاره دارد: یکی اینکه رهبری سازمان چگونه تعریف می شود؟ و دیگری اینکه شیوه ارتباط و تعاملات کارمندان با یکدیگر در فرایند رهبری توزیع شده چگونه است؟ در فرایند تجار ب و اقدامات رهبری، تمامی رهبران سازمان در فرایند رهبری با یکدیگر در ارتباط و همکاری متقابل هستند (گوردون، ۲۰۰۵). تجارب و اقدامات رهبری، شناخت جامعی را در مورد شیوه اقدامات و فعالیت های رهبران سازمانها و مشخص کردن روال رهبری در درون ساختار سازمان، فراهم می آورد (اسپیلان، هالورسون و دایاموند، ۲۰۰۴). اقدامات رهبری، شامل فعالیت های روزمره سازمانها، کسانی که مسئولیت انجام آنها را بر عهده دارند، ابزارهایی که برای انجام آنها لازم است، و اهداف برنامه ریزی شده، می باشد (اسپیلان، ۲۰۰۶). در کل اقدامات رهبری به این امر اشاره دارد که هر کدام از کارکنان سازمان تا چه اندازه در فرایند رهبری کردن سازمان مشارکت دارند و تا چه اندازه تجربه رهبری کردن سازمان را کسب کرده اند.
۲-۲-۸ عناصر اصلی تشکیل دهنده رهبری توزیع شده
دیدگاه توزیع شده اولین و مقدم ترین موضوع مربوط به فعالیت رهبری است. این فعالیت شیوه ای بسیار خاص، در نتیجه تعاملات و ارتباطات مشترک رهبران سازمانها، پیروان، و جنبه های موقعیتی شان نظیر ابزارها و برنامه ها شکل می گیرد.
در یک دیدگاه توزیع شده وجود سه عنصر ضروری است:

در این موافقت نامه یک شورای وزارتی و یک مقام مشترک پیش بینی شده بود که مقام مشترک توسط هیاتی متشکل از ۴ مدیر اجرایی که از سوی روسای دولت ها منصوب می گردند اداره می شود و مقام مشترک در برابر شورای وزارتی مسئول می باشد و دارای شخصیت حقوقی ملی و بین المللی است.^[۹۱]

ج : موافقت نامه های بهره بردرای با ایجاد مقام مشترک

این مدل موافقت نامه ها متضمن توافقی بین دولت های ذینفع برای ایجاد یک مقام یا کمیسیون مشترک بین المللی با شخصیت حقوقی، اختیارات قانونی و قدرت جامع برای مدیریت بهره برداری از منطقه تعیین شده از طرف دول مذکور می باشد. چنین نهاد مشترکی به عنوان نهادی قوی با نظارت انحصاری و اختیار تصمیم سازی و کارکردهای وسیع توصیف و تشریح شده است.
این مدل در واقع پیچیده ترین و نهادی ترین گزینه ی موجود در بهره بردرای از مخازن مشترک است؛ چرا که مستلزم سطح بالایی از همکاری بین دول ذینفع می باشد و در نتیجه حاکمیت ملی آنها کاهش نمی یابد.
از بارزترین نمونه های این مدل موافقت نامه ها می توان موارد زیر را نام برد:

1. موافقت نامه عربستان سعودی – سودان^[۹۲] ۱۹۷۴

این موافقت نامه در واقع اولین نمونه از مدل موافقت نامه های بهره برداری با ایجاد مقام مشترک است.

1. 1. موافقت نامه مالزی – تایلند ۱۹۷۹-۱۹۹۰ ^[۹۳]

1. 1. موافقت نامه گینه – سنگال ۱۹۹۳ و پروتکل ۱۹۹۵ ^[۹۴]

1. 1. موافقت نامه کویت – عربستان سعودی ۱۹۶۵

1. موافقت نامه عدن ۱۹۸۸ (یا همان موافقت نامه یمن)

د : موافقت نامه های آحادسازی یا یک کاسه سازی

موافقت نامه های آحاد سازی مدلی از موافقت نامه هاست که در مواردی که در میادین مشترک تحدید حدود صورت گرفته باشد، برای سر و سامان دادن به فعالیت های بهره برداری و استخراج منابع هیدروکربنی مشترک(گاز) مورد استفاده قرار می گیرد.
در این نوع از فعالیت بهره برداری نکته قابل توجه و مهم این است که برنامه آحادسازی به مفهوم انضمام یا ادغام مسائل صلاحیتی نبوده^[۹۵] و برای تعدیل اثر صلاحیت های جداگانه موافقت نامه فریج، تفاهمی را بین دو دولت به منظور اطمینان از اینکه کلیه تجهیزات تحت استانداردهای ساخت و ایمنی یک شکل می باشند، مقرر می گرداند.
در صورت موافقت با هر مجوز تولید جزئی یا کلی، دولت متعهد است که بهره برداری مستمر از گاز فریج را مطابق با شرایط موافقت نامه اصلی و موافقت نامه های بین دارندگان مجوز تضمین کند.
اولین موافقت نامه آحادسازی در سطح بین المللی موافقت نامه نروژ – انگلستان است که در سال ۱۹۷۵ منعقد شد. ماده ۹ این موافقت نامه مقرر می نماید که:
“دو دولت باید با هدف دستیابی به توافق در مورد تعیین حدودها و مخازن تخمین زده شده از ذخایر میدان فریج و اختصاص سهم در آن میدان بین بخش فلات قاره اختصاصی انگلستان و فلات قاره اختصاصی نروژ مشورت کنند.”
به نظر می رسد که موافقت نامه های آحادسازی با توجه به ماهیت مخازن مشترک و سیال بودن گاز موجود در آن ها، نسبت به سایر مدل های دیگر از کارایی بیشتری برخوردار باشد، چنانکه در مورد بهره برداری از مخازن مشترک مرزی بین دولت های دریای شمال طریقه آحادسازی به عنوان بهترین گزینه موجود مورد توجه قرار گرفته است.^[۹۶]
مهمترین مصادیق این موافقت نامه ها را می توان چنین مورد اشاره قرار داد^[۹۷]:

1. 1. موافقت نامه های نروژ – انگلستان و انگلستان – هلند

1. 1. موافقت نامه ونزوئلا – ترینیداد توباگو ۲۰۰۳ و ۲۰۰۷ ^[۹۸]

1. موافقت نامه ترکیه – سوریه ۲۰۰۴

این موافقت نامه از دو جهت حائز اهمیت است: اول این که موافقت نامه ی مذکور جزئ معدود ترتیباتی است که در مورد اکتشاف و بهره برداری از مخازن گاز مشترک در خشکی منعقد شده است. و دوم این که از آحادسازی بین المللی منحصرا برای مرحله اکتشاف استفاده شده است.^[۹۹]

1. موافقت نامه فرانسه – کانادا ۲۰۰۵

این موافقت نامه که در ۱۷ می ۲۰۰۵ در مورد تحدید حدود مرزها و اکتشاف و بهره برداری از میادین هیدروکربنی در ۲۱ ماده و ۶ پیوست راجع به سه ایالت شرقی کانادا و جزایر سانت پیرو و میکولن امضاء گردید، به همکاری در همه ی صورت هایی که ممکن است در مرز مشترک بین دو دولت متصور باشد، اشاره کرده است. از جمله: